Αποκλειστική συνέντευξη στη Σοφία Μυττά
Από την Πάρο μέχρι την Αστυπάλαια, τα ελληνικά νησιά μπαίνουν σε μια νέα ψηφιακή εποχή. Ο Υφυπουργός Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, Στέφανος Γκίκας, μιλά στο 4ο τεύχος του περιοδικού Smart Cities για ένα μέλλον όπου η τεχνολογία μετατρέπει τα νησιά σε σύγχρονα κέντρα καινοτομίας. Έξυπνα δίκτυα ύδρευσης, ψηφιακές υπηρεσίες για τους πολίτες, ασφαλή και φιλικά προς το περιβάλλον λιμάνια, αλλά και συνεργασίες με πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα δημιουργούν νέες δυνατότητες για τη ζωή και την ανάπτυξη των νησιών. Ο κ. Γκίκας εξηγεί πώς η κυβέρνηση αξιοποιεί τα ευρωπαϊκά προγράμματα και τις στοχευμένες χρηματοδοτήσεις, ώστε η καθημερινότητα των νησιωτών να γίνει πιο εύκολη, βιώσιμη και σύγχρονη.
Κύριε Υφυπουργέ, μιλάμε συχνά για «έξυπνες πόλεις». Ποιο είναι το αντίστοιχο όραμα για τα «έξυπνα νησιά»; Πώς μπορεί ένα νησί να αξιοποιήσει τεχνολογία και νέες ιδέες για να βελτιώσει τη ζωή των κατοίκων και να μειώσει το κόστος λειτουργίας του;
Ο νησιωτικός χώρος έχει μια ιδιαίτερη δυναμική. Η γεωγραφική του απομόνωση δημιουργεί προκλήσεις, όπως υψηλότερα κόστη για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις, αλλά και μεγαλύτερη απόσταση των νησιωτών από βασικές υπηρεσίες. Αντιλαμβάνεστε ότι αυτά τα προβλήματα γίνονται εντονότερα στα νησιά της άγονης γραμμής.
Πέρα από τις προσπάθειες που καταβάλλονται για την αναβάθμιση των υποδομών, την απρόσκοπτη συνδεσιμότητα με την ηπειρωτική χώρα και τη διασυνδεσιμότητα μεταξύ των νησιών, στόχος μας είναι να προχωρήσουμε στην ανάπτυξη περισσότερων «έξυπνων νησιών», που αξιοποιούν την τεχνολογία και την καινοτομία και δίνουν τη δυνατότητα στους πολίτες όλων των κατηγοριών να έχουν πρόσβαση σε ένα ευρύ φάσμα υπηρεσιών που θα βελτιώσουν την καθημερινότητα των κατοίκων και θα ενισχύσουν την τοπική οικονομία.
Συνεπώς, αξιοποιώντας τις δυνατότητες που μας δίνει η τεχνολογία, μπορούμε να δημιουργήσουμε μία πλατφόρμα και να διαμορφώσουμε τις συνθήκες για την πρόσβαση των πολιτών στις νησιωτικές περιοχές στην πληροφορία και την ψηφιακή διοίκηση, για την επί τόπου εξυπηρέτηση τους χωρίς να απαιτείται η μετάβασή τους σε άλλα νησιά ή στην ηπειρωτική χώρα.
Το Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής κινείται προς αυτήν την κατεύθυνση και εργάζεται για τη διασφάλιση στοχευμένων Ευρωπαϊκών χρηματοδοτήσεων που θα υλοποιήσουν το καινοτόμο αυτό εγχείρημα που όμως προϋποθέτει την συντονισμένη συνεργασία της τοπικής, περιφερειακής, εθνικής και ευρωπαϊκής διακυβέρνησης. Να υπενθυμίσουμε τα παραδείγματα Ελληνικών «έξυπνων νησιών», όπως είναι το Tήλος Just Go Zero, το Αστυπάλαια – Smart and Sustainable Island, η Χάλκη, κ.α.
Με ποιον τρόπο το Υπουργείο Ναυτιλίας συνεργάζεται με τους Δήμους και άλλους φορείς για να μετατρέψει τα νησιά σε παραδείγματα ισότιμης ανάπτυξης; Να μην είναι «άκρα» του χάρτη, αλλά κέντρα καινοτομίας;
Το Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής βρίσκεται σε συνεχή επικοινωνία με την Τοπική Αυτοδιοίκηση, τους Κοινωνικούς Φορείς, την Επιστημονική Κοινότητα αλλά και Ερευνητικά Κέντρα αναδεικνύοντας την ανάγκη για διαβούλευση, συντονισμό, ανταλλαγή τεχνογνωσίας και χάραξη κοινών στόχων για την υλοποίηση εφαρμόσιμων και αναγκαίων πολιτικών για τα νησιά μας.
Αναφέρω ενδεικτικά τη συνεργασία της Γενικής Γραμματείας Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής (ΓΓΑΙΝΠ) με Πανεπιστημιακά Ιδρύματα, όπως το Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο και το Διεθνές Πανεπιστήμιο Ελλάδος, για την καταγραφή των υδατικών αναγκών των νησιωτικών περιοχών για την έγκαιρη υλοποίηση δράσεων σχετικά με την κάλυψη των νησιών με επαρκή ποσότητα νερού.
Στο προσεχές διάστημα πρόκειται να υπογράψουμε και με το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο μία σύμβαση για τη μελέτη του υδατικού ισοζυγίου επτά μικρών νησιών, με κύριο αντικείμενο τη διαχείριση και συσχέτιση δεδομένων για τα νερά. Αξία πλέον έχει η διαλειτουργικότητα δεδομένων.
Επιπλέον σε συνεργασία με το Κέντρο Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ) και τα Νησιωτικά Επιμελητήρια υλοποιούμε το «Βαρόμετρο Νησιωτικής Επιχειρηματικότητας» και το «Παρατηρητήριο Τιμών» ώστε να αποτυπώσουμε τις ανάγκες των επιχειρήσεων και να καταγράψουμε τη μεταβολή των τιμών σε κύριες κατηγορίες αγαθών αλλά και τις διαφορές στις τιμές σε βασικά προϊόντα μεταξύ των νησιών και της ηπειρωτικής χώρας.
Εξίσου σημαντική είναι και η συνεργασία μας με το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ) για την αποτύπωση των αναπτυξιακών προοπτικών της νησιωτικότητας στη Χώρα μας.
Θα υπάρξει συνεργασία της ΓΓΑΙΝΠ με την Ειδική Γραμματεία Foresight για τη μελέτη προοπτικών της νησιωτικότητας μέσω της διενέργειας Future Lab και κατάρτιση κειμένου για τη Στρατηγική Μακροπρόθεσμου Σχεδιασμού για τη Νησιωτική Πολιτική.
Κατ’ αυτόν το τρόπο, αξιολογούμε τα ερευνητικά στοιχεία που χρειαζόμαστε σε ετήσια βάση, προκειμένου να βοηθήσουμε ουσιαστικά τη νησιωτική επιχειρηματικότητα.
Σε συντονισμό με την Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδας (ΚΕΔΕ) και την Ελληνική Εταιρεία Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης (ΕΕΤΑΑ) και βέβαια το Υπουργείο Εσωτερικών, προσπαθούμε να δημιουργήσουμε ένα καινοτόμο αλλά λειτουργικό πλαίσιο για τη διευκόλυνση της αναπτυξιακής προσπάθειας που καταβάλουν καθημερινά οι νησιώτες Δήμαρχοι.
Να υπογραμμίσω πως γίνεται μία εργώδης προσπάθεια τόσο από την Ελληνική Κυβέρνηση όσο και από το Υπουργείο Ναυτιλίας, η ισότιμη ανάπτυξη του νησιωτικού χώρου να αποτελέσει προτεραιότητα και για την Ευρώπη. Ουσιαστικά, να εδραιωθεί η νησιωτικότητα στις στρατηγικές προτεραιότητες της Ευρώπης, στο πλαίσιο της Πολιτικής Συνοχής, στο νέο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο 2028-2034 και στην επικείμενη Στρατηγική της ΕΕ για τα Νησιά.
Τα λιμάνια είναι η «πύλη» κάθε νησιού. Πώς μπορεί ένα λιμάνι να γίνει πιο «έξυπνο»; Ποιες παρεμβάσεις σχεδιάζετε ώστε να είναι πιο φιλικά στο περιβάλλον, ασφαλή και λειτουργικά για τον πολίτη;
Η συνδεσιμότητα των νησιών με την ηπειρωτική χώρα και η ενδονησιωτική σύνδεση για την απρόσκοπτη διακίνηση εμπορευμάτων και επιβατών έχουν ως προϋπόθεση την ύπαρξη λειτουργικών και ασφαλών λιμανιών.
Σε αυτό το πλαίσιο, το Υπουργείο Ναυτιλίας υπό τις κατευθύνσεις του Υπουργού Βασίλη Κικίλια αξιοποιεί κάθε δυνατό χρηματοδοτικό εργαλείο που έχει στη διάθεσή του (ΕΣΠΑ 2021-2027, Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, Ταμείο Απανθρακοποίησης) για τη δρομολόγηση έργων λιμενικών υποδομών σε περιφερειακά και νησιωτικά λιμάνια. Ήδη δρομολογούνται έργα σε 33 νησιωτικούς λιμένες.
Μία άλλη κατηγορία έργων αφορούν στην πράσινη μετάβαση των λιμανιών, με την παροχή ηλεκτρικής ενέργειας από τις χερσαίες εγκαταστάσεις στα πλοία που βρίσκονται δεμένα στο λιμάνι (cold ironing). Με χρηματοδότηση 150 εκ. ευρώ από το ΕΣΠΑ 2021-2027 δημιουργούμε τις προϋποθέσεις ώστε τα πλοία που ελλιμενίζονται να μην χρησιμοποιούν τις δικές τους μηχανές που καίνε καύσιμα και ρυπαίνουν.
Παράλληλα, έχουν αναληφθεί συγκεκριμένες πρωτοβουλίες ώστε τα λιμάνια να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις που απορρέουν από την ευρωπαϊκή νομοθεσία, αναφορικά με την ασφάλεια των λιμενικών εγκαταστάσεων (διεθνής Κώδικας ISPS) και τους ασφαλείς συνοριακούς ελέγχους (Κώδικας Σένγκεν, Σύστημα Εισόδου/Εξόδου – EES)με χρηματοδότηση που ανέρχεται στα 50 εκ. ευρώ. Ενώ στο πλαίσιο του ψηφιακού μετασχηματισμού, με την ανάπτυξη ενός Κεντρικού Συστήματος Πληροφοριών και ενός Συστήματος Χρονοθυρίδων Λιμένα, επιτυγχάνουμε τον προγραμματισμό με βάση τα δεδομένα, την ψηφιοποίηση των υπηρεσιών και τη διαφάνεια στις ακτοπλοϊκές μεταφορές.
Πρόσφατα ανακοινώσατε τη δημιουργία μιας κεντρικής ψηφιακής πλατφόρμας ύψους 30 εκατ. ευρώ. Τι ακριβώς θα αλλάξει αυτή η πρωτοβουλία στην καθημερινή λειτουργία του Υπουργείου και στις υπηρεσίες προς τον πολίτη και τη ναυτιλιακή κοινότητα;
Ο Ψηφιακός Μετασχηματισμός του Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής αποτελεί μία φιλόδοξη πρωτοβουλία και απαντά στις απαιτήσεις της νέας ψηφιακής εποχής. Στόχος μας είναι, όπως ήδη έχει ανακοινώσει ο Υπουργός Βασίλης Κικίλιας, η ανάπτυξη μιας κεντρικής ψηφιακής πλατφόρμας που θα μπορεί να υποστηρίξει τις στρατηγικές και επιχειρησιακές ανάγκες του Υπουργείου σε όλους τους τομείς αρμοδιότητάς του. Η δράση αυτή, με προϋπολογισμό 30 εκ. ευρώ και συγχρηματοδότηση από το Ταμείο Συνοχής της Ε.Ε. (ΕΣΠΑ 2021–2027), θα δομηθεί γύρω από λειτουργικούς πυλώνες που καλύπτουν όλους τους κρίσιμους τομείς του Υπουργείου, συμπεριλαμβανομένων βασικών υποσυστημάτων που αφορούν στον ψηφιακό μετασχηματισμό των λιμένων, όπως το Κεντρικό Πληροφοριακό Σύστημα Ακτοπλοΐας, η ανάπτυξη ενός ευρωπαϊκού περιβάλλοντος Maritime Single Window, εργαλεία κυβερνοασφάλειας, η ενσωμάτωση πλατφόρμας Επιχειρηματικής Ευφυΐας (Business Intelligence – BI) κ.ά.
Η πράσινη μετάβαση στη ναυτιλία είναι ένα δύσκολο στοίχημα. Πώς θα πειστεί η ακτοπλοΐα να στραφεί σε καθαρότερες μορφές ενέργειας και ποιος θα επωμιστεί το κόστος της αλλαγής;
Η ναυτιλία αποτελεί κεντρικό όχημα του παγκόσμιου εμπορίου και της οικονομικής προόδου και έχει αποδείξει ανθεκτικότητα σε προκλήσεις όπως η πανδημία, οι γεωπολιτικές κρίσεις, κ.α. Πιστεύω πως θα ανταποκριθεί και σε αυτό το δύσκολο ομολογουμένως εγχείρημα.
Η Ελληνική ακτοπλοΐα εξασφαλίζει τη διασυνδεσιμότητα της νησιωτικής χώρας και ενισχύει την περιφερειακή ανάπτυξη. Αν μάλιστα αναλογιστεί κανείς πως στα 117 Ελληνικά κατοικημένα νησιά υπάρχουν μόλις 25-26 αεροδρόμια σε αυτά, αντιλαμβάνεται πως το κύριο βάρος πέφτει αναπόφευκτα στις θαλάσσιες συγκοινωνίες.
Από τη μια πλευρά έχουμε τις ευρωπαϊκές και διεθνείς συμφωνίες («Fit for 55», ΙΜΟ) για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και την πορεία προς ένα καθαρότερο περιβάλλον και από την άλλη, το υψηλό κόστος μετάβασης που επιφέρει οικονομικές πιέσεις στους πλοιοκτήτες.
Το Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής στηρίζει την πράσινη μετάβαση της ναυτιλίας, αρκεί να γίνει με βιώσιμο τρόπο και με διατήρηση της ανταγωνιστικότητας του κλάδου, ώστε να αποτελέσει στρατηγική ευκαιρία για ανάπτυξη και όχι εμπόδιο.
Σε αυτό το πλαίσιο, το Υπουργείο παρέχει σαφείς κατευθύνσεις σχετικά με τις απαιτήσεις που θέτουν η Ευρωπαϊκή Ένωση και ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός και παράλληλα προωθεί την πρόσβαση σε χρηματοδοτικά εργαλεία για λύσεις εξοικονόμησης ενέργειας και πιλοτικά έργα που αφορούν τη χρήση εναλλακτικών καυσίμων.
Αξιοποιώντας το Πρόγραμμα ΕΣΠΑ «Ανταγωνιστικότητα 2021-2027» με συνολικό προϋπολογισμό 90 εκ. ευρώ, ενισχύουμε μικρομεσαίες επιχειρήσεις που συνεργάζονται στο οικοσύστημα (cluster) για την ανάπτυξη καινοτόμου ναυτιλιακού εξοπλισμού, ενώ σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (EBRD) προωθείται η πράσινη μετάβαση της ναυπηγοεπισκευαστικής βιομηχανίας μέσω περιβαλλοντικά βιώσιμων πρακτικών.
Στο ίδιο πλαίσιο, αξιοποιούμε 300 εκ. ευρώ από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Εκσυγχρονισμού και 700 εκ. ευρώ από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων για την ανανέωση του ομολογουμένως γηρασμένου Ελληνικού επιβατηγού στόλου και αναλαμβάνουμε μία σημαντική πρωτοβουλία δρομολόγησης πλοίων που κινούνται με μη ορυκτά καύσιμα σε γραμμές Δημόσιας Υπηρεσίας (άγονες γραμμές), μέσω της Σύμπραξης Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ), στο πλαίσιο του Προγράμματος ΕΣΠΑ «Μεταφορές 2021–2027).
Η λειψυδρία στα νησιά είναι ένα χρόνιο πρόβλημα. Πώς μπορεί η τεχνολογία να βοηθήσει; Θα μπορούσαμε να φανταστούμε, για παράδειγμα, «έξυπνα» δίκτυα που εντοπίζουν διαρροές ή ρυθμίζουν την κατανάλωση;
Η διαχείριση των υδάτων, απαιτεί μια ολιστική προσέγγιση και μακροπρόθεσμο σχεδιασμό. Η Γενική Γραμματεία Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής, πέρα από τα έργα υποδομής που χρηματοδοτεί και υλοποιεί, καταγράφει συστηματικά τις υδατικές ανάγκες των νησιωτικών περιοχών σε συνεργασία με Πανεπιστημιακά Ιδρύματα, προκειμένου να σχεδιάζονται στοχευμένες και αποτελεσματικές παρεμβάσεις. Αυτό συμβάλλει στον έγκαιρο προγραμματισμό και στις σωστές επενδύσεις για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας.
Η βιωσιμότητα ωστόσο του συστήματος εξαρτάται από τη μετέπειτα συντήρηση των υποδομών και τη διαχείριση της πληροφορίας και των δεδομένων και σε αυτό το πλαίσιο, η αξιοποίηση της τεχνολογίας και του Internet of Things (IoT) ανοίγει νέες δυνατότητες στη διαχείριση των υδάτων.
Μέσα από τη χρήση αισθητήρων, «έξυπνων» μετρητών και συστημάτων τηλεμετρίας, μπορούν να δημιουργηθούν «έξυπνα» δίκτυα ύδρευσης που εντοπίζουν αυτόματα διαρροές, ελέγχουν την πίεση του νερού, ρυθμίζουν την κατανάλωση και ειδοποιούν άμεσα για δυσλειτουργίες.Άλλωστε και στη χώρα μας υπάρχει το παράδειγμα της Πάρου που η τοπική εταιρεία ύδρευσης έχει ενσωματώσει πλήρως τις νέες τεχνολογίες, έχει ένα υπερσύγχρονο κέντρο ελέγχου διαρροών, η εισπραξιμότητα αγγίζει το 99% και τα καθαρά κέρδη υπερβαίνουν τα 2.500.000 ευρώ κατ’ έτος.
Σίγουρα η Πάρος αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση.
Άρα με τον ψηφιακό τρόπο διαχείρισης των συστημάτων μπορούμε να περάσουμε από την αντίδραση στην πρόληψη, εξασφαλίζοντας επάρκεια, ανθεκτικότητα και πιο βιώσιμες λύσεις.
