του Πάνου Παπαϊωάννου
Ψηφιακή μετάβαση, πράσινες λύσεις και καινοτομία στην καρδιά των Βαλκανίων. Από την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου και της αρχαίας
Εγνατίας Οδού, μέχρι τη βιομηχανική άνθηση του 20ού αιώνα και το σημερινό δυναμικό καινοτομικό οικοσύστημα, η Θεσσαλονίκη υπήρξε πάντα ένα σταυροδρόμι ιδεών, πολιτισμών, εμπορίου και προκλήσεων.
Σήμερα, στην αυγή της ψηφιακής και πράσινης εποχής, η Θεσσαλονίκη καλείται να επανεφεύρει τον εαυτό της μέσα από νέες ταυτότητες: έξυπνη πόλη, καινοτόμος μητρόπολη, ψηφιακός κόμβος, πράσινη πρωτεύουσα. Το μεγάλο αφιέρωμα του Smart Cities ταξιδεύει στη συμπρωτεύουσα, την πόλη της καινοτομίας, όπως όλο και συχνότερα τη χαρακτηρίζουν διεθνείς αναλυτές, επενδυτές, τεχνολογικοί κολοσσοί και κρατικοί φορείς. Μέσα από συνεντεύξεις, άρθρα και παρουσιάσεις έργων, επιχειρούμε να χαρτογραφήσουμε το μεγάλο στοίχημα της Θεσσαλονίκης: να αναδειχθεί σε βιώσιμη, ανθεκτική και ανθρώπινη μητρόπολη για τους ατοίκους, τους επισκέπτες και τις επόμενες γενιές.
Από τη βιομηχανική μνήμη στη σύγχρονη καινοτομία
Η Θεσσαλονίκη δεν χρειάζεται να ανακαλύψει από την αρχή το DNA της καινοτομίας. Το φέρει ήδη μέσα της, από την εποχή των καπναποθηκών, των τραμ, των βιοτεχνιών και του λιμανιού που υπήρξε πύλη προς την κεντρική Ευρώπη. Σήμερα, αυτό το παρελθόν αναβιώνει σε νέο πλαίσιο. Εμβληματικά ακίνητα αξιοποιούνται εκ νέου (σφαγεία, στρατόπεδα, βιομηχανικά κελύφη), ο λιμένας μεταμορφώνεται σε εμπορευματικό και τεχνολογικό κόμβο, ενώ ο αστικός ιστός δέχεται την επιρροή μεγάλων επενδυτικών σχεδίων.
Η Θεσσαλονίκη αλλάζει όχι μόνο σε επίπεδο υποδομών, αλλά και νοοτροπίας. Νέα μοντέλα συνεργασίας ανάμεσα στο Δημόσιο, την ακαδημαϊκή κοινότητα και τον ιδιωτικό τομέα διαμορφώνουν ένα οικοσύστημα καινοτομίας με ορίζοντα δεκαετίας. Ταυτόχρονα, η πόλη κερδίζει το στοίχημα της εξωστρέφειας και της καινοτομίας: επενδύσεις από το Thess INTEC, Pfizer, Deloitte, αλλά και πλήθος κενοτομικών επιχειρήσεων, λειτουργούν ως καταλύτες για την τεχνολογική της μετεξέλιξη.
Μια νέα ψηφιακή ταυτότητα
Η ψηφιοποίηση της πόλης δεν είναι απλώς μια τεχνολογική αναβάθμιση. Είναι ένας ριζικός μετασχηματισμός στον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η ίδια η τοπική κοινωνία. Η ψηφιακή πλατφόρμα εξυπηρέτησης πολιτών του δήμου Θεσσαλονίκης, το Thessaloniki Smart Mobility Hub, η αξιοποίηση AI και big data για την κυκλοφορία και τη στάθμευση, αλλά και η πιλοτική χρήση blockchain για την πιστοποίηση εγγράφων, είναι ενδεικτικά παραδείγματα του τρόπου με τον οποίο η πόλη ετοιμάζεται να ενταχθεί στο νέο διεθνές status quo. Δεν είναι τυχαίο ότι η Θεσσαλονίκη συγκαταλέγεται ανάμεσα στις 100 πόλεις της Ε.Ε. που συμμετέχουν στην αποστολή “Cities Mission” για κλιματική ουδετερότητα μέχρι το 2030. Η συμμετοχή της αποτελεί αναγνώριση, αλλά και πρόκληση: ο μετασχηματισμός δεν αφορά μόνο στις δημόσιες υπηρεσίες, αλλά στη συνολική λειτουργία της πόλης.
Βιωσιμότητα και ανθεκτικότητα στην πράξη
Το στοίχημα της βιωσιμότητας δεν περιορίζεται στην ενέργεια ή στην ανακύκλωση. Η νέα Αστική Ατζέντα της πόλης δίνει έμφαση στην πράσινη κινητικότητα, τις βιοκλιματικές αναπλάσεις, την επανασύνδεση με το παραλιακό μέτωπο και την προστασία του Θερμαϊκού Κόλπου. To Μετρό, ο σχεδιασμός του νέου θαλάσσιου μετώπου, η προώθηση του Μητροπολιτικού Πάρκου Παύλου Μελά, η ανάπτυξη ποδηλατοδρόμων και οι έξυπνοι φωτισμοί είναι όλα ψηφίδες μιας μεγαλύτερης εικόνας: ενός πράσινου, ασφαλούς και ευφυούς αστικού περιβάλλοντος. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται και στην αστική ανθεκτικότητα απέναντι στην κλιματική κρίση, τα ακραία καιρικά φαινόμενα και την ενεργειακή κρίση. Με εργαλεία όπως ο ψηφιακός «δίδυμος» (digital twin), η πόλη επιχειρεί να σχεδιάζει, να προβλέπει και να προσαρμόζεται σε πραγματικό χρόνο.
Έξυπνη διακυβέρνηση και συμμετοχικότητα
Η μετάβαση στη «νέα Θεσσαλονίκη» δεν μπορεί να γίνει χωρίς την ενεργή συμμετοχή των πολιτών. Η έξυπνη διακυβέρνηση βασίζεται στη διαφάνεια, τη λογοδοσία και την πρόσβαση των πολιτών στην πληροφορία και στη λήψη αποφάσεων. Πλατφόρμες όπως το opengov.thessaloniki.gr ενισχύουν τη συμμετοχικότητα, ενώ τα ανοικτά δεδομένα (open data) αξιοποιούνται τόσο από ερευνητικά ιδρύματα όσο και από startups για την ανάπτυξη λύσεων.
Η πόλη δεν καινοτομεί για την καινοτομία, αλλά για τον άνθρωπο. Από την προσβασιμότητα και την ισότητα των ευκαιριών, μέχρι τη νέα κοινωνική πολιτική που σχεδιάζεται με γνώμονα τη ψηφιακή ενσωμάτωση, η Θεσσαλονίκη επιχειρεί να χτίσει ένα προοδευτικό κοινωνικό μοντέλο, εναρμονισμένο με τις αξίες των ευρωπαϊκών μητροπόλεων.
Ένα νέο μοντέλο αστικής ανάπτυξης
Η Θεσσαλονίκη πλέον δεν «τρέχει πίσω από τις εξελίξεις». Φιλοδοξεί να ηγηθεί. Η συστηματική της δουλειά τα τελευταία χρόνια την έχει φέρει στο επίκεντρο διεθνών διαλόγων: από τα Ευρωπαϊκά Φόρουμ Καινοτομίας και Ανθεκτικότητας, μέχρι το Δίκτυο CIVITAS, αλλά και τις συνεργασίες με πόλεις όπως η Βαρκελώνη, η Κοπεγχάγη και το Άμστερνταμ.
Η γεωστρατηγική της θέση, η δυναμική της πανεπιστημιακής κοινότητας και ο ανερχόμενος ρόλος της ως περιφερειακού κόμβου στην Νοτιοανατολική Ευρώπη ενισχύουν το αφήγημα: η Θεσσαλονίκη μπορεί να γίνει ένα success story για τη νέα εποχή των έξυπνων πόλεων.
Το στοίχημα της συνέχειας
Φυσικά, οι προκλήσεις παραμένουν. Το κυκλοφοριακό, οι αντιφάσεις στη διοικητική λειτουργία, τα χρόνια προβλήματα υποδομών, η αστική ανισότητα και η ανάγκη για σταθερό πολιτικό συντονισμό αποτελούν τροχοπέδη σε κάθε μεγάλο σχέδιο. Όμως η διαφορά με το παρελθόν είναι ότι πλέον υπάρχει όραμα, στρατηγική υλοποίησης και συμμαχίες. Αυτό το αφιέρωμα φωτίζει την προσπάθεια, από τα μικρά έργα της καθημερινότητας μέχρι τα μεγάλα μακροπρόθεσμα σχέδια. Μιλάμε με ανθρώπους που εμπνέονται από την πόλη και την οδηγούν στο μέλλον: τον Υφυπουργό Ανάπτυξης, τον Δήμαρχο, Αντιπεριφερειάρχες, στελέχη επιχειρήσεων, εκπροσώπους φορέων, κ.α. Όλοι συμφωνούν: η Θεσσαλονίκη αλλάζει.
Το αφιέρωμα του «Smart Cities» στη Θεσσαλονίκη δεν είναι απλώς μια φωτογραφία της στιγμής. Είναι ένας χάρτης προθέσεων και εξελίξεων, μια καταγραφή μιας μεταμόρφωσης σε εξέλιξη. Η έξυπνη Θεσσαλονίκη είναι ήδη εδώ.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:
Στέλιος Αγγελούδης: Η Θεσσαλονίκη δεν ακολουθεί τις εξελίξεις… τις διαμορφώνει
Νίκος Ταχιάος: Μετασχηματισμός της Θεσσαλονίκης – Τα έργα που αλλάζουν το πρόσωπο της πόλης
