Τον τελευταίο χρόνο, υλοποιήθηκαν σημαντικές παρεμβάσεις και μεταρρυθμίσεις σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, και συνεχίστηκαν οι ιδιωτικές επενδύσεις στα ψηφιακά συστήματα.
Όπως επισημαίνει ο ΣΕΒ στο τακτικό του report για την οικονομία, η Ελλάδα ανέβηκε τρεις θέσεις στην κατάταξη στο ρυθμιστικό περιβάλλον, ενώ ψηλά κινήθηκε η Έρευνα & Ανάπτυξη στον κλάδο ΤΠΕ (τεχνολογίες πληροφοριών και επικοινωνίας). Επίσης, πραγματοποιήθηκαν σημαντικές επενδύσεις σε υποδομές υψηλής ταχύτητας και η εκπαίδευση STEM (Science, Technology, Engineering, Mathematics) βελτιώθηκε. Τέλος, αναβαθμίστηκε η χρήση των τεχνολογιών μέσα στην πανδημία. Όλα τα παραπάνω είναι στη σωστή κατεύθυνση, αλλά δεν έχουν ακόμα το απαιτούμενο βάθος και ταχύτητα ώστε να ανατρέψουν τη διαχρονική ψηφιακή υστέρηση της χώρας. Η 25η θέση στην ΕΕ υποδηλώνει πως η ψαλίδα παραμένει ανοιχτή, μια και η υπόλοιπη ΕΕ βελτιώνεται εξίσου γρήγορα. Είναι προφανές ότι η Ελλάδα πρέπει να επιταχύνει σημαντικά προκειμένου να φτάσει τους ευρωπαϊκούς μέσους όρους.
Ειδικότερα:
• Οι επενδύσεις σε ψηφιακά συστήματα παραμένουν μεν σημαντικές (11οι στην ΕΕ), αλλά συνεχίζουν να εστιάζουν σε συστήματα προηγούμενης γενιάς.
• Στο ρυθμιστικό περιβάλλον, η Ελλάδα ανέβηκε τρεις θέσεις (στην 23η), αλλά η απόσταση παραμένει σημαντική, μια και οι υπόλοιπες χώρες της ΕΕ απλοποιούν το ρυθμιστικό τους περιβάλλον εξίσου γρήγορα.
• Παρά τις συνεχείς βελτιώσεις στη Δημόσια Διοίκηση, η Ελλάδα βρίσκεται στην τελευταία θέση. Αυτό αναδεικνύει τόσο το μεγαλύτερο εύρος και την ταχύτητα ενσωμάτωσης ψηφιακών λύσεων στην υπόλοιπη ΕΕ, όσο και την καθυστέρηση αντιμετώπισης δομικών προβλημάτων στην Ελλάδα (π.χ. μειωμένη διαλειτουργικότητα μητρώων, καθυστέρηση στην ψηφιοποίηση δικαιοσύνης, κλπ.).
• Στον κλάδο ΤΠΕ, η Έρευνα & Ανάπτυξη και η επιχειρηματική δραστηριότητα είναι δυνατά στοιχεία (11η και 19η θέση). Όμως, οι λοιπές χώρες υπερτερούν σε όρους προστιθέμενης αξίας, απασχόλησης και εξωστρέφειας.
• Οι σημαντικές επενδύσεις σε υποδομές και ειδικά σε δίκτυα υψηλής ταχύτητας δεν μειώνουν την συγκριτική απόσταση με την ΕΕ, καθώς και οι υπόλοιπες χώρες επενδύουν με εξίσου ταχείς ρυθμούς.
• Ως προς τις δεξιότητες, αν και η εκπαίδευση STEM βελτιώνεται, η διασύνδεσή της με την αγορά εργασίας υστερεί σημαντικά. Ως αποτέλεσμα, η Ελλάδα παραμένει χαμηλά (25η) συγκριτικά με την υπόλοιπη ΕΕ .
• Στην κοινωνία, η πανδημία αύξησε τη χρήση ψηφιακών τεχνολογιών (24η). Όμως, οι χώρες της ΕΕ έχουν καλύτερες επιδόσεις, κυρίως λόγω της υιοθέτησης της τεχνολογίας από περισσότερες ηλικιακές ομάδες.
• Η ταχύτερη υλοποίηση της Ψηφιακής Βίβλου πρέπει να μπει στο επίκεντρο της εθνικής προσπάθειας, μια και θα επιδράσει θετικά στις επόμενες μετρήσεις του Παρατηρητηρίου. Σήμερα, περίπου 145 από τα 453 έργα (ποσοστό 32%) είναι σε εξέλιξη, με τα περισσότερα σε εκκίνηση των διαγωνιστικών διαδικασιών. Στη σωστή κατεύθυνση είναι οι χρηματοδοτήσεις του Ταμείου Ανάκαμψης, του ΕΣΠΑ και του αναπτυξιακού νόμου για την ψηφιακή αναβάθμιση της οικονομίας. Αναμένουμε τις θετικές επιδράσεις στις νέες μετρήσεις του Παρατηρητηρίου.
Η Ετήσια έκθεση του Παρατηρητηρίου Ψηφιακού Μετασχηματισμού του ΣΕΒ
Σήμερα οι ψηφιακές αλλαγές στη χώρα πραγματοποιούνται με ραγδαίους ρυθμούς. Το ηλεκτρονικό εμπόριο, αυξήθηκε κατά 77% (η μεγαλύτερη αύξηση στην Ευρώπη), η τηλεργασία τριπλασιάστηκε, και ο ψηφιακός μετασχηματισμός του δημοσίου τομέα (ειδικά στην εξυπηρέτηση του πολίτη) έχει βελτιωθεί ουσιαστικά, διευκολύνοντας σημαντικά την καθημερινότητα των πολιτών. Ενδεικτικά, το 2021 πραγματοποιήθηκαν πάνω από 350 εκ. ηλεκτρονικές συναλλαγές, μέσα από 1.300 ψηφιακές υπηρεσίες.
Οι προκλήσεις και ευκαιρίες της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης απασχολούν τον ΣΕΒ πολύ πριν την πανδημία, η οποία αποκάλυψε απότομα και επίπονα το εύρος της προσπάθειας, που χρειάζεται, για να μπορέσει η ελληνική οικονομία και κατ’ επέκταση και ολόκληρή η κοινωνία μας να παρακολουθήσει και να συμμετάσχει στην πρόοδο, που συντελείται διεθνώς λόγω της συνεχούς εξέλιξης της τεχνολογίας. Βλέποντας ότι ο ψηφιακός μετασχηματισμός απασχολεί την υπόλοιπη ΕΕ εδώ και περίπου μια δεκαετία, ο ΣΕΒ το 2017 και το 2019 παρουσίασε τις πλέον ολοκληρωμένες προτάσεις μετάβασης της οικονομίας στην ψηφιακή εποχή, αναδεικνύοντας κρίσιμες διαστάσεις για τα συστήματα υγείας, τα δίκτυα εφοδιασμού, τον εξ΄ αποστάσεως έλεγχο της παραγωγής, το εργασιακό περιβάλλον, τις διεπαφές επιχειρήσεων, αλλά και πολιτών, με τη δημόσια διοίκηση, κ.ά.
Η 3η ετήσια έκθεση του Παρατηρητηρίου Ψηφιακού Μετασχηματισμού, επιβεβαιώνει πως παρά την εμφανή βελτίωση της χώρας σε σχέση με το παρελθόν, η συγκριτική μας απόκλιση με την ΕΕ παραμένει σημαντική και χωρίς ιδιαίτερες ανατροπές. Για να κλείσει η ψαλίδα, πρέπει να υπερ-πολλαπλασιάσουμε τις ψηφιακές ιδιωτικές επενδύσεις και να αντιμετωπίσουμε τα δομικά προβλήματα λειτουργίας της δημόσιας διοίκησης. Ανάλογα ευρήματα ανέδειξε και ο δείκτης DESI 2021, ο οποίος καταγράφει τη ψηφιακή πρόοδο που έχει σημειωθεί στην ΕΕ.
Να σημειωθεί ότι οι μετρήσεις του Παρατηρητηρίου Ψηφιακού Μετασχηματισμού είναι πιο σύνθετες και εξειδικευμένες σε σχέση με άλλους δείκτες (π.χ. DESI, IMD, WEF). Αξιολογούν δε, την ψηφιακή ωριμότητα συγκριτικά με την ΕΕ και λιγότερο σε σχέση με το παρελθόν. Η ενσωμάτωση νέων τεχνολογιών όπως επιδιώκει το ΕΣΠΑ, το Ταμείο Ανάκαμψης και ο Αναπτυξιακός Νόμος θα συνεισφέρουν καθοριστικά, ώστε σύντομα να βελτιωθούν οι ακόλουθοι δείκτες:
• Επιχειρήσεις: Αν και πραγματοποιούνται ιδιωτικές επενδύσεις σε ψηφιακά συστήματα (11η θέση), αυτές συχνά εστιάζουν σε συστήματα ξεπερασμένων δυνατοτήτων, με αποτέλεσμα η ψηφιακή ωριμότητα των επιχειρήσεων να παραμένει χαμηλή (24οι). Ενδεικτικά, μέχρι πρόσφατα, μόνο το 3% των επιχειρήσεων αξιοποιούσε συστήματα τεχνητής νοημοσύνης, έναντι 40% στις υπόλοιπες αναπτυγμένες χώρες. Αλλά και σε μέτριας τεχνολογικής έντασης λύσεις όπως το Cloud, η απόσταση παραμένει σημαντική: το 26% των επιχειρήσεων τις υιοθετεί στην ΕΕ, έναντι μόνο 7% στην Ελλάδα. Εξαίρεση αποτελούν τα εργαλεία ανάλυσης μεγάλου όγκου δεδομένων όπου η Ελλάδα είναι κοντά στον μ.ο. (στο 13% των επιχειρήσεων), αν και η χρήση τους παραμένει περιστασιακή.
• Ρυθμιστικό περιβάλλον: Η βελτίωση κατά τρεις θέσεις (πλέον στην 23η), σηματοδοτεί την επιτάχυνση του ψηφιακού μετασχηματισμού. Ωστόσο, η απόσταση από τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο παραμένει σημαντική, γεγονός που φανερώνει την αντίστοιχη επιτάχυνση σχεδόν σε όλη την ΕΕ. Η ταχεία υλοποίηση της Ψηφιακής Βίβλου αναμένεται να επιδράσει θετικά στις μετρήσεις των επόμενων ετών. Όμως, σήμερα είναι ακόμα σε αρχικά στάδια.
• Δημόσια Διοίκηση: Η Ελλάδα παρά την πρόοδο με περίπου 1.300 ηλεκτρονικές δημόσιες διαδικασίες (εδώ), βρίσκεται στην τελευταία θέση. Οι χώρες της ΕΕ που βρίσκονται κοντά στο μέσο όρο, διαθέτουν και εκείνες περίπου 1.300 ψηφιακές δημόσιες υπηρεσίες, οι οποίες όμως καλύπτουν το 97% και το 90% των συνολικών διεπαφών της δημόσιας διοίκησης με επιχειρήσεις και πολίτες αντίστοιχα, έναντι 54% στην Ελλάδα.
Συνεπώς, η ανατροπή του ψηφιακού ελλείματος της δημόσιας διοίκησης εξαρτάται περισσότερο από την ταχύτητα επίλυσης δομικών προβλημάτων (π.χ. περιορισμένη διαλειτουργικότητα μητρώων, αποσπασματική ψηφιοποίηση της δικαιοσύνης, γραφειοκρατικές αγκυλώσεις και αχρείαστες διαδικασίες, κ.λπ.), παρά από την ταχύτητα ψηφιοποίησης της υφιστάμενης γραφειοκρατίας. Ομοίως, οι χώρες που βρίσκονται στο μέσο όρο της ΕΕ, αξιοποιούν εκτεταμένα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης στην επικοινωνία πολιτών με τη δημόσια διοίκηση, στη διαχείριση οδικών αρτηριών και ατυχημάτων, στον έλεγχο συμμόρφωσης στους κανόνες γεωργικών επιδοτήσεων, στη διαχείριση της μακροχρόνιας ανεργίας, κ.λπ. Ανάλογες «ευφυείς» εφαρμογές δεν έχουν υιοθετηθεί ακόμα στην Ελλάδα. Επιπλέον, η ηλεκτρονική τιμολόγηση στις χώρες αυτές είναι στο 95% (9% στην Ελλάδα), με το 90% των δημοσίων φορέων να δέχονται ηλεκτρονικά τιμολόγια B2G, ενώ στην Ελλάδα μόλις πρόσφατα ξεκίνησε η σχετική εφαρμογή. Τέλος, οι χώρες αυτές επενδύουν στην εξοικείωση των πολιτών με τις ψηφιακές τους πύλες. Ενδεικτικά, στην Πορτογαλία λειτουργούν πάνω από 700 σημεία δωρεάν εκπαίδευσης (Citizen Spots) πολιτών με μειωμένες ψηφιακές δεξιότητες (όπως οι ηλικιωμένοι) στη χρήση της πύλης gov.pt. Τα παραδείγματα αυτά δείχνουν το μέγεθος της προσπάθειας ώστε η χώρα να προσεγγίσει τον μέσο όρο της ΕΕ.
• Κλάδος ΤΠΕ: Τα δυνατά σημεία της Ελλάδας εντοπίζονται στην Έρευνα & Ανάπτυξη (11η θέση) και την επιχειρηματική δραστηριότητα του κλάδου (19η θέση). Ωστόσο, στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες η ψηφιακή ωριμότητα οδηγεί σε πιο ουσιαστική συνεισφορά του κλάδου στην οικονομία (σε όρους προστιθέμενης αξίας), στην απασχόληση και στην εξωστρέφεια προϊόντων και υπηρεσιών ΤΠΕ.
• Υποδομές: Συνεχίζονται οι σημαντικές επενδύσεις για την περαιτέρω διείσδυση των συνδέσεων υψηλής ταχύτητας. Εξαιρετική είναι η 3η θέση στην ετοιμότητα 5G. Όμως η απόσταση της Ελλάδας από την υπόλοιπη ΕΕ παραμένει, καθώς οι περισσότερες χώρες αναπτύσσουν τις υποδομές αυτές με σαφώς ταχύτερους ρυθμούς.
• Δεξιότητες: Η Ελλάδα έχει ικανοποιητική παραγωγή αποφοίτων σε θέματα STEM. Όμως συνεχίζει να υστερεί στη διασύνδεση της εκπαίδευσης με την αγορά εργασίας, με αποτέλεσμα τη (διαχρονικά) χαμηλή θέση (25η).
• Κοινωνία: Παρά τη μεγάλη αύξηση του ηλεκτρονικού εμπορίου, η χρήση ψηφιακών τεχνολογιών από τους Έλληνες εμφάνισε μικρή βελτίωση (24οι). Αυτό αναδεικνύει την ταχύτητα διάδοσης στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες και ειδικά σε ηλικιακές κατηγορίες, που δεν ήταν οι συνήθεις χρήστες νέων τεχνολογιών.
