Η στεγαστική κρίση έχει οξυνθεί σε ολόκληρη την Ευρώπη, με τις τιμές των κατοικιών και των ενοικίων να καθιστούν την πρόσβαση στη στέγη όλο και δυσκολότερη όχι μόνο για τα χαμηλά εισοδήματα αλλά και για ευρύτερα στρώματα της μεσαίας τάξης. Υπό αυτή την πίεση, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προχωρά στο πρώτο ολοκληρωμένο Σχέδιο για την Προσιτή Στέγη, το οποίο αναμένεται να εγκριθεί εντός της εβδομάδας.
Στην καρδιά του σχεδίου βρίσκεται η αναθεώρηση των κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις, ώστε τα κράτη μέλη να μπορούν να χρησιμοποιούν δημόσιους πόρους για την κατασκευή προσιτών κατοικιών και για ομάδες που σήμερα αποκλείονται από την αγορά λόγω των υψηλών τιμών.
«Η προσιτή στέγη έχει εξελιχθεί σε επείγον ζήτημα σε όλη την Ευρώπη και αποτελεί κορυφαία προτεραιότητα για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στο πλαίσιο της κοινωνικής δικαιοσύνης», αναφέρει η Κομισιόν.
Το περιεχόμενο του σχεδίου παρουσίασε σε συνέντευξή του στο POLITICO ο Δανός Επίτροπος για την Ενέργεια και τη Στέγαση, Dan Jørgensen, χαρακτηρίζοντας τη σημερινή κατάσταση «πραγματική κρίση» και τονίζοντας ότι «δεν αρκούν τα λόγια».
Δημόσια κεφάλαια και νέα εργαλεία για τις τοπικές αρχές
Σύμφωνα με τον Επίτροπο, το πακέτο μέτρων θα επιδιώξει:
- την αποδέσμευση δημόσιων κεφαλαίων για την κατασκευή νέων κατοικιών,
- την παρακολούθηση της κερδοσκοπίας στην αγορά ακινήτων,
- την παροχή εργαλείων σε εθνικές, περιφερειακές και τοπικές αρχές για τον περιορισμό των βραχυχρόνιων μισθώσεων, όπου αυτές επιδεινώνουν την έλλειψη κατοικιών.
«Πρόκειται για συνδυασμό συγκεκριμένων δράσεων σε επίπεδο ΕΕ και συστάσεων που μπορούν να εφαρμόσουν τα κράτη μέλη», διευκρίνισε ο Jørgensen, σημειώνοντας ότι η Επιτροπή κινείται προσεκτικά σε έναν τομέα όπου δεν διαθέτει άμεση αρμοδιότητα.
Παράλληλα, προειδοποίησε ότι η αδράνεια «τροφοδοτεί τα δεξιά λαϊκιστικά κινήματα», τα οποία εκμεταλλεύονται τη λαϊκή δυσαρέσκεια για το υψηλό κόστος στέγασης — όπως έχει ήδη συμβεί σε χώρες όπως η Ολλανδία και η Πορτογαλία.
Αναθεώρηση των κρατικών ενισχύσεων
Η πιο άμεση και απτή παρέμβαση αφορά την αλλαγή των κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις. Μέχρι σήμερα, τα κράτη μέλη μπορούν να χρηματοδοτούν στεγαστικά προγράμματα σχεδόν αποκλειστικά για νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος. Το νέο πλαίσιο θα επιτρέπει τη στήριξη και άλλων ομάδων που, παρότι δεν θεωρούνται φτωχές, αδυνατούν να αποκτήσουν ή να ενοικιάσουν κατοικία λόγω των τιμών.
Το σχέδιο προβλέπει επίσης μέτρα για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων των βραχυχρόνιων μισθώσεων σε πόλεις με έντονη στεγαστική πίεση, όπως η Βαρκελώνη, η Φλωρεντία και η Πράγα.
Ο Jørgensen ξεκαθάρισε ότι δεν τάσσεται υπέρ μιας γενικής απαγόρευσης των πλατφορμών βραχυχρόνιας μίσθωσης, αναγνωρίζοντας ότι έχουν προσφέρει εισόδημα σε οικογένειες και νέες δυνατότητες στους ταξιδιώτες. Ωστόσο, σημείωσε ότι σε ορισμένες περιοχές οι βραχυχρόνιες μισθώσεις φτάνουν να αντιστοιχούν στο 20% του στεγαστικού αποθέματος, μετατρέποντας την κατοικία σε «μηχανή παραγωγής χρημάτων».
Η απόφαση για τη χρήση των σχετικών εργαλείων θα παραμείνει στις τοπικές και εθνικές αρχές. «Δεν θα αναγκάσουμε κανέναν», είπε χαρακτηριστικά.
Κερδοσκοπία και χρηματοοικονομικοποίηση της στέγης
Για πρώτη φορά, το ευρωπαϊκό πακέτο θα επιχειρήσει να χαρτογραφήσει την κερδοσκοπία στην αγορά κατοικιών. Όπως τόνισε ο Επίτροπος, η στέγη αντιμετωπίζεται συχνά «σαν χρυσός ή Bitcoin», με αποκλειστικό στόχο το κέρδος, αγνοώντας τον κοινωνικό της ρόλο.
«Η στέγη είναι ανθρώπινο δικαίωμα», υπογράμμισε, αναγνωρίζοντας ωστόσο ότι η πολιτική συναίνεση για παρεμβάσεις στην αγορά δεν είναι δεδομένη. Σε πρώτο στάδιο, η ΕΕ θα περιοριστεί στη συλλογή και ανάλυση δεδομένων για το μέγεθος του προβλήματος.
Στο ίδιο πνεύμα κινήθηκε και η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, η οποία στην ομιλία της για την Κατάσταση της Ένωσης το 2025 δήλωσε ότι «η στέγαση αφορά την αξιοπρέπεια, τη δικαιοσύνη και το μέλλον της Ευρώπης».
Το πακέτο περιλαμβάνει επίσης νέα στρατηγική για τον κατασκευαστικό τομέα, με στόχο τη μείωση της γραφειοκρατίας και τη δημιουργία κοινών ευρωπαϊκών προτύπων στα δομικά υλικά, ώστε να μειωθεί το κόστος των έργων.
Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται και στους περισσότερους από ένα εκατομμύριο άστεγους στην Ευρώπη, με την Επιτροπή να δηλώνει ότι θα εξετάσει τα δικαιώματά τους και τον τρόπο με τον οποίο αυτά προστατεύονται.
Ο Jørgensen τόνισε ότι το σχέδιο δεν συνιστά «κατάληψη αρμοδιοτήτων» από την Κομισιόν, αλλά προειδοποίησε ότι η μη αξιοποίηση των προτεινόμενων λύσεων θα έχει πολιτικό κόστος: «Ή οι υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων θα λάβουν σοβαρά υπόψη το πρόβλημα ή θα πρέπει να αποδεχθούν ότι αφήνουν χώρο στους λαϊκιστές».
