Ο συγγραφέας-εκδότης Βασίλης Χατζηιακώβου μιλά αποκλειστικά στο AI Report για την ψυχή της δημιουργίας, το ρίσκο της τέχνης και τον φόβο της ομοιομορφίας. Η Τεχνητή Νοημοσύνη, λέει, είναι εργαλείο – αλλά δεν μπορεί να αντικαταστήσει το πνεύμα.
AI Report: Η Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί να “μιμηθεί” στυλ, να γράψει, να συνθέσει εικόνες ή να υποδυθεί φωνές. Πού ξεκινά και πού τελειώνει, κατά τη γνώμη σας, η έννοια της ανθρώπινης δημιουργίας;
Βασίλης Χατζηιακώβου: Ο κάθε άνθρωπος για να δημιουργήσει, ξεκινάει ή από εσωτερική ανάγκη για να εκφραστεί ή απλά για να “σώσει” τον κόσμο! Με το πνεύμα του και μέσα από τα βιώματά του δίνει πολλές φορές αγώνα για να αποκτήσει μορφή κάτι μη υπαρκτό. Η πραγματική και αληθινή δημιουργική πράξη βασίζεται στην σπουδή, στην εμπειρία, έχει υπαρξιακό βάθος και πνευματικό βάρος πράγματα που λείπουν από την ΑΙ, η οποία φυσικά μπορεί να αναπαράγει κείμενα, εικόνες, να συνδυάσει μοτίβα, να μιμηθεί ύφος, ακόμη και να διδάξει ή να απαντήσει σε αιώνια ερωτήματα χωρίς όμως τα παραπάνω!
AI Report: Ως δημιουργός, αισθάνεστε ότι η ΑΙ σάς διευκολύνει ή σας απειλεί; Ή μήπως και τα δύο ταυτόχρονα;
Βασίλης Χατζηιακώβου: Θεωρώ ότι η δουλειά μου ως δημιουργού έχει κάτι το μοναδικό που πολλές φορές είναι το πρόσωπο που εγγυάται την μοναδικότητα. Αυτό που έχει άμεση σχέση με την δημιουργία είναι ο χρόνος ως έννοια και ως πράξη, ο πειραματισμός και η πορεία, δηλαδή η διαδικασία για τον προορισμό και το αποτέλεσμα. Ενώ λοιπόν η Τεχνητή Νοημοσύνη με διευκολύνει σε πολλά και μου παρέχει τεχνικές, κυρίως στο κομμάτι της διαδικασίας και του πειραματισμού ταυτοχρόνως με απειλεί ως θηριώδης αντίπαλος γιατί καταργεί τον χρόνο, την έννοια του μοναδικού και τελικά την γοητεία της δουλειάς! Όταν φτάνεις στον προορισμό σε δευτερόλεπτα δεν υφίσταται “ταξίδι”! Αν όλα μπορούν να παραχθούν σε χρόνο ντε τε καταργείται το πρόσωπο του δημιουργού. Θα μπορούσα να απαντήσω: Ναι και τα δύο!
AI Report: Θα χρησιμοποιούσατε ή χρησιμοποιείτε εργαλεία ΑΙ στη δουλειά σας; (π.χ. για επεξεργασία κειμένων, σχεδιασμό, πρόβες, ανάλυση κοινού). Αν ναι, πώς;
Βασίλης Χατζηιακώβου: Φυσικά και υπάρχουν εργαλεία που μπορώ η και πρέπει να χρησιμοποιήσω, κυρίως σε σχέση με την οργάνωση ενός πρότζεκτ ή την ακριβέστερη διατύπωση ενός κειμένου, στοιχεία για την προεργασία ή την ανάλυση δεδομένων. Όλα αυτά είναι χρήσιμα χωρίς να υπάρχει ο κίνδυνος της επανάπαυσης ή της υποταγής!
AI Report: Πολλοί λένε ότι η ΑΙ μπορεί να “ξεπλύνει” τον κόπο της δημιουργίας και να μετατρέψει την τέχνη σε προϊόν χωρίς ψυχή. Τι απαντάτε σε αυτό;
Βασίλης Χατζηιακώβου: Στην ιστορία του κόσμου ο άνθρωπος παλεύει να μην χάσει την ψυχή του, θα είναι άδοξο να την χάσει από ένα δικό του δημιούργημα! Λέω αυτό το παρατραβηγμένο για να πω ότι υπηρετώ τον χώρο του βιβλίου και των ιδεών και το βιβλίο είναι ένα αγαθό και όχι απλώς προϊόν. Οι άνθρωποι του βιβλίου γνωρίζουν τι σημαίνει κόπος έκθεση , ρίσκο, αβεβαιότητα, ωραίο και υψηλό.
Χωρίς αυτά δεν υπάρχει τέχνη και δημιουργία. Εαν χάσουμε αυτά τα θεμελιώδη τότε θα μιλάμε ακριβώς για αισθητικά προϊόντα δηλαδή για τέχνη χωρίς ψυχή.
AI Report: Ως συγγραφέας|εκδότης, θεωρείτε ότι θα πρέπει να υπάρχει θεσμική ρύθμιση για τη χρήση της ΑΙ στις τέχνες; Ή μήπως αυτό περιορίζει την ελευθερία της έκφρασης;
Βασίλης Χατζηιακώβου: Φυσικά η τέχνη είναι κάτι απολύτως ελεύθερο, αλλά πρέπει και οι πραγματικοί δημιουργοί να έχουν προστασία. Εδώ μπαίνουν ζητήματα αλόγιστης χρήσης αλλά και των πνευματικών δικαιωμάτων. Το μέγα ζητούμενο είναι από την μία η ελευθερία στην τέχνη αλλά από την άλλη υπάρχουν και ερωτήματα για την τέχνη, την δημιουργία τις τεχνικές και την ευκολία της ΑΙ στα χέρια απαίδευτων, ασήμαντων και ατάλαντων.
AI Report: Πιστεύετε ότι οι νέοι καλλιτέχνες, μεγαλώνοντας με εργαλεία ΑΙ, θα δημιουργούν με διαφορετικό τρόπο; Είναι αυτό μια νέα μορφή γλώσσας ή μια απώλεια της “χειροποίητης” έκφρασης;
Βασίλης Χατζηιακώβου: Σίγουρα θα οδηγηθούμε σε νέους τρόπους, νέες τεχνικές, νέα δεδομένα, ακόμα και από αυτούς που θα αντισταθούν στην ΑΙ…και αυτό δεν είναι απαραίτητα κακό γιατί μέσα στους αιώνες και σε διαφορετικές εποχές και με τις ανάλογες συνθήκες τα μέσα, οι τεχνικές και οι μορφές άλλαζαν, μεταβάλλονταν και εδώ πρέπει να επαναλάβουμε ότι δεν πρέπει να χαθεί το ύφος,η μοναδικότητα η προσωπική φωνή και η ανάγκη γιά θεραπεία και παραμυθία…
AI Report: Ως επιμελητής ή δημιουργός, θα εντάσσατε ποτέ σε έκθεση/παράσταση/βιβλίο έργα που έχουν παραχθεί με συμμετοχή της ΑΙ; Τι κριτήρια θα θέτατε;
Βασίλης Χατζηιακώβου: Δύσκολο να απαντηθεί γιατί είμαστε στις απαρχές και το μέλλον αβέβαιο.
Δεν ξέρω αν ένα προϊόν αποκλειστικά δημιουργημένο από ΑΙ μπορεί να χαρακτηριστεί βιβλίο με την έννοια που μέχρι τώρα γνωρίζαμε. Αν πάλι σε ένα έργο έχει χρησιμοποιηθεί σε κάποιο βαθμό για την επίτευξη στόχων η αποτελεσμάτων η έχει αναβαθμίσει την γραφή και έχει βοηθήσει τον δημιουργό στον να πούμε: Όντως αυτό είναι ένα βιβλίο η μία έκθεση χωρίς να είναι τεχνολογική απατεωνιά η απάντηση είναι ναι θα το ενέτασσα.
AI Report: Αν η ΑΙ εκπαιδεύεται στα έργα σας χωρίς άδεια, θεωρείτε ότι αυτό παραβιάζει την καλλιτεχνική σας ταυτότητα; Πώς θα έπρεπε να προστατεύεται αυτό το δικαίωμα;
Βασίλης Χατζηιακώβου: Φυσικά! Όταν δεν υπάρχει συναίνεση για κάτι τέτοιο, παραβιάζονται αρχές κανόνες και μπαίνουν ζητήματα σεβασμού, κωδίκων αλλά και νομικά όπως των δικαιωμάτων.
AI Report: Η ΑΙ μπορεί να προσφέρει προσβασιμότητα, μετάφραση, επεξήγηση, διανομή. Πιστεύετε ότι μπορεί να συμβάλει στον εκδημοκρατισμό της τέχνης ή θα ενισχύσει τις ήδη υπάρχουσες ανισότητες;
Βασίλης Χατζηιακώβου: Δίκοπο μαχαίρι! Θα συμβούν και τα δύο. Από την μία όντως υπάρχει διάχυση της πληροφορίας, προσβασιμότητα στην δημιουργία, απίστευτες διευκολύνσεις και αμεσοδημοκρατικές συνθήκες και καταστάσεις από την άλλη όλο αυτό ενέχει κινδύνους ανισοτήτων, αντιδημοκρατικών συμπεριφορών, εργαλεία ποδηγέτησης της κοινής γνώμης, ευκολία στην εκμετάλλευση κοινωνιών και προσώπων, ολοκληρωτικών καταστάσεων, δημιουργία ανισοτήτων και συγκεντρωτισμούς στα χέρια λίγων ή το χειρότερο του ενός.
AI Report: Τι δεν θα μπορέσει ποτέ να κάνει μια Τεχνητή Νοημοσύνη; Υπάρχει κάτι που –κατά τη γνώμη σας– θα μείνει πάντα ανθρώπινο στην τέχνη;
Βασίλης Χατζηιακώβου: Είπαμε και πιο πάνω ή δημιουργία είναι βίωμα, είναι υπαρξιακή ανάγκη, είναι όνειρο, είναι πόνος, είναι χαρά, είναι δόξα, είναι ψυχή! Η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν μπορεί να νιώσει τίποτε από όλα αυτά και αυτό που πιστεύω ότι δεν θα καταφέρει να το αποκτήσει ποτέ είναι η διαφορά του ανθρώπου από τα άλλα έμψυχα, το πνεύμα!
AI Report: Έχετε δοκιμάσει ποτέ να χρησιμοποιήσετε κάποιο εργαλείο ΑΙ για συγγραφή, έρευνα ή οργάνωση ιδεών; Πώς σας φάνηκε η εμπειρία;
Βασίλης Χατζηιακώβου: Ναι, αλλά τα κείμενα αυτά δεν έχουν ψυχή. Θέλει κάποιος να το δουλέψει αρκετά για να είναι αληθοφανές και να γίνει πραγματική λογοτεχνία. Μου έχει τύχει επίσης να δω στο διαδίκτυο κριτικό κείμενο για δικό μου έργο…το άλλαξα στο 90%.
AI Report: Τι σημαίνει “συγγραφικό ύφος” σε μια εποχή που η ΑΙ μπορεί να το αντιγράφει ή να το αναπαράγει;
Βασίλης Χατζηιακώβου: Το ύφος δεν είναι απλά τρόπος, μέθοδος, αποτύπωμα ή εργαλείο, δεν είναι το πως παίζει κάποιος με τις λέξεις και χρησιμοποιεί την γλώσσα. Είναι θέαση, είναι και το πως πλάθει κάποιος τον κόσμο! Είναι σφραγίδα προσωπική. Είναι η διαφορά. Το ύφος είναι ο ίδιος ο άνθρωπος. Η μίμηση ύφους με τεχνικά μέσα καθίσταται γράμμα κενό ή γραφή εν προκειμένω.
AI Report: Πιστεύετε ότι η ΑΙ μπορεί να απελευθερώσει τον συγγραφέα από τεχνικούς περιορισμούς (δομή, γλώσσα, μορφή), ή κινδυνεύουμε να χάσουμε την εσωτερική φωνή που κάνει ένα κείμενο “ανθρώπινο”;
Βασίλης Χατζηιακώβου: Φυσικά και μπορεί να τον απελευθερώσει από νόρμες, συνήθειες και τεχνικά συμπλέγματα και ίσως να του ανοίξει δρόμους και να του αλλάξει την οπτική σε πολλές περιπτώσεις. Εάν χαθεί το μέτρο μπορεί μαζί να χαθεί και το ύφος που λέγαμε και η προσωπική ματιά και η διαφορετική φωνή. Αν πατάς γερά, έχεις παιδεία, έχεις αποθέματα, γνωρίζεις τι είσαι και ποιός είσαι δεν κινδυνεύεις να νομίσεις πως η ΑΙ είσαι εσύ. Αν δεις ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη σου δίνει πράγματα αλλά λειτουργεί και σαν καθρέφτης, φώναξε δυνατά, γιατί υπάρχει κίνδυνος να γίνουμε και να φαινόμαστε όλοι ίδιοι, η πλήρης ομοιομορφία…και αυτό μου προκαλεί τρόμο!
