Ως επικεφαλής της Καθολικής Εκκλησίας, οι Πάπες ανέκαθεν προσπαθούσαν να απαντήσουν στις μεγάλες προκλήσεις της εποχής τους — από θεολογικές διαμάχες μέχρι κοινωνικές κρίσεις. Το 2025, ο Πάπας Λέων ΙΔ’ αναδεικνύει την Τεχνητή Νοημοσύνη ως μία από τις πιο κρίσιμες προκλήσεις του παρόντος και του μέλλοντος.
Στην πρώτη του ομιλία προς το Κολέγιο των Καρδιναλίων, προειδοποίησε για τις επιπτώσεις της ανεξέλεγκτης ανάπτυξης της τεχνολογίας στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια, τη δικαιοσύνη και την εργασία. Λίγες ημέρες αργότερα, σε δηλώσεις του προς τους δημοσιογράφους, αναγνώρισε την «τεράστια δυναμική» της ΑΙ, υπογραμμίζοντας την ανάγκη υπευθυνότητας και θετικού κοινωνικού προσανατολισμού.
Η επιλογή του παπικού ονόματος «Λέων» δεν ήταν τυχαία. Όπως εξήγησε εκπρόσωπος του Βατικανού μετά το κονκλάβιο, ο νέος Πάπας ακολουθεί το παράδειγμα του Λέοντα ΙΓ’, υπερασπιστή των εργαζομένων κατά τη βιομηχανική επανάσταση. «Η Εκκλησία μάς καλεί να κοιτάζουμε προς τον ουρανό, αλλά και να περπατάμε στη γη σύμφωνα με την εποχή», δήλωσε στο Politico ο Φραγκισκανός μοναχός Παόλο Μπενάντι, σύμβουλος του Βατικανού για την ηθική της ΑΙ.
Το ενδιαφέρον της Αγίας Έδρας για την Τεχνητή Νοημοσύνη δεν είναι καινούριο. Από το 2020, επί Πάπα Φραγκίσκου, το Βατικανό προώθησε το «Ρωμαϊκό Κάλεσμα για την Ηθική της ΑΙ», με τη συμμετοχή τεχνολογικών κολοσσών όπως οι IBM και Cisco. Φέτος, σε νέα δήλωση, τόνισε πως η ανθρωπότητα κινδυνεύει να «υποδουλωθεί στο ίδιο της το έργο», εάν η ΑΙ δεν τεθεί σε ηθικό και ανθρωποκεντρικό πλαίσιο.
Η δέσμευση του Πάπα Λέοντα ενισχύεται από την προσωπική του πορεία: είναι ο πρώτος Ποντίφικας από τις Ηνωμένες Πολιτείες, με σπουδές στα μαθηματικά — στοιχεία που τον φέρνουν πιο κοντά στον τεχνολογικό λόγο της εποχής. Καθώς η παγκόσμια σκηνή βλέπει τις ρυθμιστικές ισορροπίες να μετατοπίζονται —με τις ΗΠΑ να προχωρούν σε απορρύθμιση και την ΕΕ να επαναξιολογεί το AI Act—, το Βατικανό προσπαθεί να προσφέρει έναν σταθερό ηθικό προσανατολισμό.
«Το Βατικανό επιδιώκει να αποτρέψει εξελίξεις στο ΑΙ που θα έβλαπταν τα ανθρώπινα δικαιώματα και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, πλήττοντας δυσανάλογα τους λιγότερο ειδικευμένους εργαζομένους», επισημαίνει η καθηγήτρια οικονομικών της καινοτομίας Μαρία Σαβόνα (Luiss και Sussex).
Η ίδια σημειώνει πως η Εκκλησία μπορεί να λειτουργήσει ως σταθεροποιητικός παράγοντας για τις παγκόσμιες ρυθμιστικές αρχές. Μέσω του δικτύου της στον Παγκόσμιο Νότο, μπορεί να συμβάλει στη «δημοκρατική πρόσβαση» στην ΑΙ, με φωνή πέρα από τα όρια της Ευρώπης και των τεχνολογικών υπερδυνάμεων.
Ο Μπενάντι θεωρεί ότι η Εκκλησία έχει ρόλο ως «ειδικός στην ανθρωπότητα». Η παρέμβασή της μπορεί να εμπνεύσει πολιτικούς ηγέτες, ιδίως σε καθολικές χώρες, ώστε να διαμορφώσουν μια Τεχνητή Νοημοσύνη προσανατολισμένη στον άνθρωπο και τη δικαιοσύνη. Το ίδιο πνεύμα αποτυπώθηκε και στην επικοινωνία του Πάπα με την Ιταλίδα Πρωθυπουργό Τζόρτζια Μελόνι, με δέσμευση για «ηθική και ανθρωποκεντρική ανάπτυξη» του τομέα.
Ο νέος Ποντίφικας δεν έχει μείνει αμέτοχος απέναντι στις προκλήσεις της ψηφιακής εποχής. Λίγες μέρες μετά την εκλογή του, κυκλοφόρησε deepfake βίντεο στο οποίο εμφανιζόταν να επαινεί τον Πρόεδρο της Μπουρκίνα Φάσο Ιμπραχίμ Τραορέ — γεγονός που το Βατικανό διέψευσε, εντάσσοντάς το σε μια ευρύτερη τάση ψευδών ψηφιακών περιεχομένων.
Η Ιστορία δείχνει ότι η σχέση της Εκκλησίας με την επιστήμη δεν ήταν πάντα αρμονική. Ωστόσο, όπως σημειώνει ο Μπενάντι, πολλοί επιστήμονες στην ιστορία ήταν και πιστοί. «Η σύγκρουση μεταξύ πίστης και τεχνολογίας είναι ένα πολύ σύγχρονο ζήτημα», λέει χαρακτηριστικά.
Το εάν ο Λέων ΙΔ’ θα καταφέρει να ανταποκριθεί στην αποστολή του, θα φανεί στην πράξη. Η Σαβόνα όμως τονίζει: «Το Βατικανό διαθέτει ισχυρό ηθικό κύρος. Έχει μια πολύ αυθεντική φωνή».
