Ο Γενικός Γραμματέας Πληροφοριακών Συστημάτων, Δημοσθένης Αναγνωστόπουλος, αναλύει στο AI Report και τον Γιάννη Χαλαβαζή τον οδικό χάρτη της Ελλάδας για την υπεύθυνη ενσωμάτωση προγνωστικών μοντέλων AI σε κρίσιμους τομείς. Κεντρικός στόχος είναι η «προδραστική διακυβέρνηση», όπου το κράτος προβλέπει και εξυπηρετεί μόνο του τον πολίτη, χωρίς την υποβολή αιτήματος. Η μετάβαση αυτή στηρίζεται στην ποιότητα των δεδομένων (π.χ., μέσω του Προσωπικού Αριθμού) και στην επέκταση του Gov.gr Wallet.
AI Report: Κύριε Γενικέ, ποιος είναι ο οδικός χάρτης της ΓΓΠΣΨΔ για την ενσωμάτωση προγνωστικών μοντέλων τεχνητής νοημοσύνης στο Δημόσιο και ποια πιλοτικά έργα θα δούμε πρώτα στην πράξη;
Δ. Αναγνωστόπουλος: Η Ελλάδα βρίσκεται πλέον σε μια φάση ψηφιακής ωρίμανσης, όπου οι υποδομές, τα μητρώα και οι πολιτικές διακυβέρνησης δεδομένων μας επιτρέπουν να εντάσσουμε υπεύθυνα προγνωστικά μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης στο Δημόσιο. Σε τομείς όπως η υγεία, η φορολογική διοίκηση, η πρόβλεψη κινδύνων απάτης, η κυβερνοασφάλεια ή η εκτίμηση αναγκών κοινωνικής πολιτικής, η AI μπορεί να λειτουργήσει ως εργαλείο έγκαιρης ανίχνευσης και καλύτερων αποφάσεων. Η εκπαίδευση περισσότερων από 30.000 δημοσίων υπαλλήλων στη χρήση της AI που συντελείται αποτελεί θεμέλιο αυτής της μετάβασης. Το μέλλον που σχεδιάζουμε αφορά στην προδραστική διακυβέρνηση, όπου το κράτος εξυπηρετεί μόνο του τον πολίτη χωρίς να χρειάζεται να υποβάλει ένα αίτημα του προς το δημόσιο. Η δράση του Προσωπικού Αριθμού μας έδωσε σημαντική εμπειρία και ποιότητα δεδομένων προς την κατεύθυνση αυτή.
Η μεγάλη ευκαιρία βρίσκεται στην παραγωγική (generative) ΑΙ και την προγνωστική ανάλυση. Θέλουμε να φτάσουμε σε ένα σημείο όπου το κράτος προβλέπει τις ανάγκες ενός πολίτη, είτε πρόκειται για ένα επίδομα, ειδοποίηση ή υποχρέωση και τις εκπληρώνει προδραστικά.
Στο νέο ευρωπαϊκό πλαίσιο του AI Act, προχωρούμε με μικρά, στοχευμένα πιλοτικά έργα που χτίζουν εμπιστοσύνη, αποδεικνύουν την αξία της τεχνολογίας και επιτρέπουν να επεκταθούμε με ασφάλεια.
AI Report: Πώς διασφαλίζετε ότι τα κρατικά δεδομένα είναι ποιοτικά και αξιόπιστα, ώστε τα συστήματα AI να μην παράγουν λανθασμένα αποτελέσματα (“garbage in – garbage out”);
Δ. Αναγνωστόπουλος: Η ποιότητα των δεδομένων είναι θεμέλιο για οποιαδήποτε εφαρμογή AI. Μπορούμε να μιλάμε για προηγμένους αλγορίθμους, αλλά αν η βάση είναι λάθος, … Στην ΑΙ χρειαζόμαστε μεγάλο όγκο δεδομένων, ποιότητα δεδομένων και διαφορετικές πηγές. Στη ΓΓΠΣΨΔ, εδώ και χρόνια, επενδύουμε συστηματικά στη διασύνδεση και διαλειτουργικότητα των μητρώων και την επιδιόρθωση των στοιχείων που διατηρούνται σε αυτά. Σκοπός είναι η ενιαία εικόνα πολίτη που επιτρέπει την παροχή πιο σύνθετων υπηρεσιών. Ο εμβολιασμός αποτέλεσε καθοριστική και επιτυχημένη δράση στην κατεύθυνση αυτή. Πλέον χαρακτηριστικό και πρόσφατο παράδειγμα δράσης αποτελεί ο Προσωπικός Αριθμός, μέσα από τον οποίο οι ίδιοι οι πολίτες διόρθωσαν και διορθώνουν τα στοιχεία τους σε βασικά μητρώα, ενώ έχουν εντοπιστεί πάνω από δύο εκατομμύρια αναντιστοιχίες στοιχείων! Αυτή είναι έμπρακτη αποκατάσταση της ποιότητας δεδομένων.
Παράλληλα, εφαρμόζουμε ενιαίες πολιτικές διακυβέρνησης δεδομένων σε ό,τι αφορά και στην ένταξη στο κυβερνητικό νέφος GCloud. Η λειτουργία σημαντικών υποδομών του ΥΨηΔ όπως το AI Factory Pharos, ένα από τα 7 εγκεκριμένα στην Ε.Ε. θα μας επιτρέψει να αξιοποιήσουμε μεγάλο όγκο δεδομένων για εξαγωγή αξιόπιστων και αποδοτικών συμπερασμάτων, στο πλαίσιο της δημιουργίας ενός πρωτοποριακού οικοσυστήματος ΑΙ στη χώρα μας.
AI Report: Πώς εξισορροπείτε τη μετάβαση κρίσιμων κρατικών συστημάτων στο Cloud με την ανάγκη για πλήρη έλεγχο των δεδομένων και την εθνική ασφάλεια;
Δ. Αναγνωστόπουλος: Η μετάβαση κρίσιμων κρατικών συστημάτων στο κυβερνητικό cloud έχει σχεδιαστεί και υλοποιηθεί στο πλαίσιο της πολιτικής υβριδικού νέφους, ώστε να διατηρούμε σε μεγάλο βαθμό την κυριαρχία (sovereignty) και ταυτόχρονα υιοθετώντας την πολιτική multi-cloud, ώστε ιδανικά να παίρνουμε τις καλύτερες υπηρεσίες που προσφέρει ο κάθε hypescaler. Συνεπώς, είτε αξιοποιούμε το δικό μας υπολογιστικό κέντρο, που αποτελεί το πρώτο πιστοποιημένο δημόσιο green data center στην Ελλάδα, είτε υποδομές νέφους πιστοποιημένων παρόχων, αυτό πραγματοποιείται με τις αυστηρότερες προδιαγραφές.
Ταυτόχρονα, εφαρμόζονται σύγχρονες αρχιτεκτονικές, ισχυρή κρυπτογράφηση, διαβαθμίσεις πρόσβασης και συνεχής μηχανισμός ελέγχων. Και αυτό το οφείλουμε στα στελέχη της ΓΓΠΣΨΔ, με πολυετή εμπειρία, υπευθυνότητα και διαρκή παρακολούθηση. Η μετάβαση στο GCloud δεν είναι μια διαδικασία που μπορεί να γίνει άναρχα ή με ρίσκο. Απαιτεί ισχυρή διακυβέρνηση και σύγχρονα πρότυπα ασφάλειας, πάντα σε συνεργασία με τους φορείς που είναι επιχειρησιακά υπεύθυνοι για τα συστήματα και τα δεδομένα τους. Αυτή ακριβώς ήταν η στρατηγική μας.
AI Report: Ποια ήταν η μεγαλύτερη διοικητική δυσκολία στην εφαρμογή του Προσωπικού Αριθμού και πότε αναμένεται να γίνει υποχρεωτικός σε όλες τις συναλλαγές με το Δημόσιο;
Δ. Αναγνωστόπουλος: Η δράση του ΠΑ πέτυχε, αποδίδοντάς τον σε περισσότερους από 9.300.000 συμπολίτες μας, χωρίς να ανακύψουν σημαντικά ζητήματα. Απαίτησε συστηματική προετοιμασία για περισσότερο από 3 χρόνια. Η μεγαλύτερη πρόκληση του ΥΨηΔ για τον Προσωπικό Αριθμό όμως δεν ήταν τεχνική, αλλά θεσμική. Η αναγκαιότητα δηλαδή να έχουμε ένα καθολικό, για όλους τους πολίτες, ευκολόχρηστο και ασφαλή τρόπο απόδοσης και χρήσης του προσωπικού αριθμού, διασφαλίζοντας πλήρως την προστασία των δεδομένων. Η διαδικασία διαβούλευσης και έγκρισης από την Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, ήταν καθοριστική για την εκπλήρωση των παραπάνω προϋποθέσεων. Και για αυτή την επιτυχή διαδικασία απόδοσης του αριθμού, με ίδιες δυνάμεις του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης και της ΓΓΠΣΨΔ, είμαστε υπερήφανοι.
Η εφαρμογή του προχωρά σταδιακά, καθώς προσαρμόζονται τα συστήματα των φορέων. Η χρήση του παραμένει προαιρετική για τον πολίτη, αλλά στόχος είναι ένας: να απλοποιήσει την καθημερινότητά του, διευκολύνοντας όλες τις ψηφιακές και φυσικές συναλλαγές του με το Δημόσιο!
AI Report: Ποιο είναι το επόμενο σημαντικό έγγραφο ή περιουσιακό στοιχείο που θα ενσωματωθεί στο Gov.gr Wallet και πώς διασφαλίζεται η συμβατότητα με το ευρωπαϊκό πλαίσιο eIDAS 2.0;
Δ. Αναγνωστόπουλος: Το Gov.gr Wallet εξελίσσεται σε ένα ολοκληρωμένο εργαλείο ψηφιακής ταυτοποίησης και αποθήκευσης ταυτοποιητικών και άλλων χρήσιμων εγγράφων. Σκεφτείτε ότι αν έχουμε στη διάθεσή μας μόνο το κινητό μας τηλέφωνο μπορούμε να πραγματοποιήσουμε αγορές, να ταυτοποιηθούμε σε οποιαδήποτε υπηρεσία, ακόμα και στον ιδιωτικό τομέα, να οδηγήσουμε το όχημα μας (ακόμα και εντός δακτυλίου στο κέντρο της Αθήνας αν διαθέτουμε την απαραίτητη άδεια), να παρακολουθήσουμε αγώνα ποδοσφαίρου ή μπάσκετ και πολλά άλλα. Ενδεικτικά θα αναφέρω ότι περισσότερες από 5 εκατ. αστυνομικές ταυτότητες έχουν αποθηκευτεί και σε ψηφιακή μορφή. Θέλοντας να επεκτείνουμε αυτή τη δυνατότητα, προετοιμάζουμε την ενσωμάτωση και νέων κατηγοριών εγγράφων, όπως επαγγελματικές άδειες.
Παράλληλα, εργαζόμαστε ώστε το gov.gr Wallet να είναι πλήρως εναρμονισμένο με το νέο ευρωπαϊκό πλαίσιο eIDAS 2.0 και τη Ευρωπαϊκή Ψηφιακή Ταυτότητα. Αυτό σημαίνει ισχυρή κρυπτογράφηση, διαλειτουργικά πρότυπα και απόλυτη ευθυγράμμιση με τις τεχνικές προδιαγραφές σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ώστε ο πολίτης να μπορεί να χρησιμοποιεί τις ίδιες υπηρεσίες σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, για κινητικότητα τόσο εντός της χώρας μας όσο και στην ΕΕ και άμεση πρόσβαση σε ψηφιακές υπηρεσίες, δημόσιου και ιδιωτικού τομέα.
AI Report: Τι άμεσες ενέργειες αναλαμβάνετε για να επιταχύνετε τις διαδικασίες στο Κέντρο Διαλειτουργικότητας, ώστε να μη δημιουργούνται καθυστερήσεις στην ανάπτυξη νέων υπηρεσιών;
Δ. Αναγνωστόπουλος: Η ενίσχυση του Κέντρου Διαλειτουργικότητας είναι κρίσιμη για να συνεχίσει το Δημόσιο να δημιουργεί νέες ψηφιακές υπηρεσίες με ταχύτητα και συνέπεια. Γι’ αυτό υλοποιούμε ένα σημαντικό έργο, τη δημιουργία του ΚΕΔ-Next Gen, την επόμενη δηλαδή γενιά του ΚΕΔ που αναβαθμίζει δραστικά και αυτοματοποιεί μεγάλο μέρος της διαδικασίας ενσωμάτωσης νέων web services, μειώνοντας τον χρόνο υλοποίησης.
Παράλληλα, έχουμε εκδώσει έναν αναλυτικό οδηγό υλοποίησης με τεχνικά και διαδικαστικά βήματα για όλους τους φορείς, παρόχους και καταναλωτές ψηφιακών υπηρεσιών. Έτσι, επεκτείνουμε το πολύ επιτυχημένο, σε επίπεδο που να αποτελεί διεθνώς καλή πρακτική, οικοσύστημα της διαλειτουργικότητας στη χώρα μας, ως ενιαίο περιβάλλον όπου κάθε νέα ψηφιακή υπηρεσία ενσωματώνεται με τυποποιημένο και αξιόπιστο τρόπο, ανεξάρτητα από τον φορέα που την υλοποιεί.
AI Report: Πώς θωρακίζετε το κράτος απέναντι σε εξελιγμένες κυβερνοαπειλές, όπως τα zero-day, και υπάρχει σχέδιο εφαρμογής μοντέλου Zero Trust στις κρίσιμες κρατικές υποδομές;
Δ. Αναγνωστόπουλος: Η ένταση και η συχνότητα των κυβερνοεπιθέσεων αυξάνονται διεθνώς. Σύμφωνα με στοιχεία διεθνών αναφορών, το 2025 τα περιστατικά στην Ελλάδα αυξήθηκαν κατά περίπου 40%. Για να θωρακίσουμε τα συστήματα και υποδομές μας, η χώρα μας έχει δημιουργήσει την Εθνική Αρχή Κυβερνοασφάλειας. Απέναντι σε zero-day απειλές, υιοθετούμε διαρκή επιμόρφωση του προσωπικού, που είναι πραγματικά μεγάλης σημασίας, ενημερώσεις λογισμικού και πολιτικές γρήγορης απομόνωσης συμβάντων.
Στις κρίσιμες υποδομές της ΓΓΠΣΨΔ, εφαρμόζονται διεθνή πρότυπα όπως διακριτή πρόσβαση και πολυπαραγοντικής ταυτοποίησης (MFA) και τμηματοποίηση δικτύων (network segmentation).
Στόχος μας είναι η υιοθέτηση προτύπων ασφαλείας σε όλες τις κρίσιμες κρατικές υποδομές, όπως και η πιστοποίηση του τρόπου λειτουργίας μας, ώστε η χώρα μας να παραμένει ασφαλής σε ένα περιβάλλον συνεχώς εξελισσόμενων απειλών.
AI Report: Ποιοι είναι οι ουσιαστικοί δείκτες με τους οποίους μετράτε τη μείωση της γραφειοκρατίας για τον πολίτη, πέρα από τον αριθμό των ψηφιακών υπηρεσιών;
Δ. Αναγνωστόπουλος: Ο αριθμός των ψηφιακών υπηρεσιών, που έχει ήδη ξεπεράσει τις 2.200, είναι ένας δείκτης, αλλά όχι ο σημαντικότερος. Η ουσία κρύβεται αλλού: στον χρόνο που κερδίζει ο πολίτης και ο υπάλληλος μέσω των ψηφιακών συναλλαγών του Δημοσίου.
Μετράμε τον χρόνο που εξοικονομείται όταν μια διαδικασία ολοκληρώνεται ψηφιακά και όχι με φυσική παρουσία. Μετράμε πόσα βήματα, πόσα έγγραφα και πόσες υπογραφές καταργούνται. Υπάρχουν και υπηρεσίες που δεν μπορούν να ψηφιοποιηθούν πλήρως λόγω της φύσης τους, όπως η έκδοση νέας αστυνομικής ταυτότητας, αλλά ακόμα και τότε προάγεται η πραγματοποίηση της ενδεικτικά με ηλεκτρονικό προγραμματισμό ενός ραντεβού ή με τηλεδιάσκεψη μέσω της πλατφόρμας myDESKlive, για μεγάλους φορείς του Δημοσίου, πχ ΑΑΔΕ, ΚΕΠ, ΕΦΚΑ κα. Η ενιαία χρήση κωδικών taxisnet για είσοδο σε όλες τις υπηρεσίες εξασφαλίζει την αυτόματη ταυτοποίηση του πολίτη, καθώς και τη γρήγορη εύρεση των στοιχείων που είναι απαραίτητα για τη εξυπηρέτησή του. Χωρίς να χρειάζεται να προσκομίσει έγγραφα.
Αυτό είναι το πολύ μεγάλο όφελος της διαλειτουργικότητας. Η αυτοματοποίηση στο παρασκήνιο είναι η πραγματική πρόκληση, όταν οι υπηρεσίες ανταλλάσσουν δεδομένα χωρίς να χρειάζεται ο πολίτης να μεσολαβεί. Από τις περισσότερες από 2 δις ψηφιακές συναλλαγές ετησίως, όπως συχνά αναφέρουμε, η πλειοψηφία τους αφορά σε συναλλαγές που κάνει το δημόσιο μεταξύ των φορέων του για να εξυπηρετήσει τον πολίτη. Και η επιτυχία αυτή οφείλεται στο ενιαίο Κέντρο Διαλειτουργικότητας μας που έχουμε υλοποιήσει για τον δημόσιο τομέα, το οποίο όχι μόνο προάγει αλλά και συχνά επιβάλει τη διαλειτουργικότητα.
AI Report: Ποιο έργο του ψηφιακού μετασχηματισμού θεωρείτε προσωπικά ως τη μεγαλύτερη επιτυχία σας και γιατί; Πού χρειάστηκε η δική σας παρέμβαση για να ολοκληρωθεί;
Δ. Αναγνωστόπουλος: Νομίζω ότι η απάντησή μου είναι η αναμενόμενη. Αν έπρεπε να ξεχωρίσω ένα επίτευγμα του ΥΨηΔ, αυτό θα ήταν η θεαματική πρόοδος στη διαλειτουργικότητα της Δημόσιας Διοίκησης. Όχι μόνο για τα τεχνικά επιτεύγματα, αλλά για το γεγονός ότι άλλαξε τη φιλοσοφία λειτουργίας του κράτους. Πλέον, συστήματα που πριν λίγα χρόνια “δεν μιλούσαν μεταξύ τους”, σήμερα ανταλλάσσουν δεδομένα σε πραγματικό χρόνο καταργώντας τα όποια silo είχαν δημιουργηθεί.
Η διαλειτουργικότητα αποτελεί θεμέλιο λίθο των περισσότερων μεταρρυθμίσεων που ακολούθησαν και όσων σχεδιάζουμε στο μέλλον. Και έχουν δώσει ως αποτέλεσμα περισσότερες από 2 δις ψηφιακές συναλλαγές ετησίως μέσω του Gov.gr. Τα πιο σημαντικά έργα που είχα τη ευκαιρία να συμμετέχω, βασίζονται σε συστήματα που διαλειτουργούν, όπως η υλοποίηση του εμβολιασμού κατά την εποχή της πανδημίας, το ευρωπαϊκό πιστοποιητικό εμβολιασμού, το wallet, το νέο Πόθεν Έσχες με προσυμπληρωμένα στοιχεία στις δηλώσεις περιουσιακής κατάστασης.
Κορυφαία δράση αποτελεί και η έκδοση του Προσωπικού Αριθμού, μετά από πλέον της τριετίας προετοιμασία, για τη βελτιωμένη εξυπηρέτηση του πολίτη, με χρήση ενός μόνο και όχι πολλαπλών αριθμών, για περισσότερους από 9,3 εκ συμπολίτες μας, μετά από περισσότερες από 3 δεκαετίες που προσπαθούσαμε να το υλοποιήσουμε στη χώρα μας.
AI Report: Ποιο σημαντικό μάθημα πήρατε από μια αστοχία ή καθυστέρηση σε μεγάλο έργο και πώς αυτό επηρεάζει σήμερα τον σχεδιασμό σας για τα επόμενα έργα;
Δ. Αναγνωστόπουλος: Κάθε μεγάλο έργο μάς υπενθυμίζει ότι οι μεγαλύτερες δυσκολίες δεν βρίσκονται στην τεχνολογία, αλλά στον συντονισμό. Οι καθυστερήσεις συνήθως προκύπτουν όταν οι ρόλοι δεν είναι απόλυτα ξεκάθαροι ή η επικοινωνία μεταξύ των εμπλεκομένων δεν είναι επαρκής.
Σήμερα, εφαρμόζουμε ρεαλιστικά χρονοδιαγράμματα και μηχανισμούς ελέγχου, ώστε τα έργα να παραμένουν προβλέψιμα ως προς τα παραδοτέα. Και κυρίως, καλλιεργούμε μια κουλτούρα συνεργασίας, όπου οι ομάδες αποκτούν κοινή αντίληψη του στόχου και όπου τα λάθη αξιοποιούνται ως γνώση και βάση για καλύτερο σχεδιασμό.
AI Report: Πώς φαντάζεστε την Ελλάδα σε πέντε χρόνια στον τομέα της ψηφιακής διακυβέρνησης; Ποια είναι η επόμενη μεγάλη “ψηφιακή επανάσταση” που πρέπει να προετοιμάσουμε από τώρα;
Δ. Αναγνωστόπουλος: Τα επόμενα πέντε χρόνια δεν θα καθοριστούν από το πόσες νέες υπηρεσίες θα ψηφιοποιηθούν, αυτό θεωρείται πλέον δεδομένο. Η πραγματική αλλαγή θα προέλθει από το πώς η Ελλάδα θα αξιοποιήσει τα δεδομένα της και την τεχνητή νοημοσύνη για να λαμβάνει καλύτερες αποφάσεις, να προβλέπει ανάγκες και να παρεμβαίνει προληπτικά, όχι εκ των υστέρων. Την υιοθέτηση δηλαδή μιας προδραστικής διακυβέρνησης, όπου το κράτος εξυπηρετεί με δική του πρωτοβουλία τον πολίτη.
Στο παρελθόν, η ΕΕ άργησε και δεν πρωτοπόρησε στις τεχνολογίες cloud, χάνοντας πολύτιμες ευκαιρίες για οικονομική και τεχνολογική ανάπτυξη. Δεν πρέπει να χαθεί το τραίνο της τεχνητής νοημοσύνης, μιας επανάστασης που μπορεί να επαναδιαμορφώσει τα πάντα γύρω από την καθημερινότητά μας, αλλά και για ένα κράτος πιο αποτελεσματικό και προσιτό. Το στοίχημα είναι η τεχνητή νοημοσύνη να ενσωματωθεί με ασφάλεια και ωριμότητα στον τρόπο που λειτουργούμε ώστε όλα να είναι πιο αποδοτικά, εύχρηστα, γρήγορα αλλά – προσοχή- και ασφαλή τα προσεχή χρόνια.
