Με ενσυναίσθηση, αλλά και κριτικό βλέμμα, προσεγγίζει τον ρόλο της Τεχνητής Νοημοσύνης στις εικαστικές τέχνες, η βραβευμένη ζωγράφος, Φωτεινή Μπίρμπα*. Χωρίς να απορρίπτει τη χρήση της ως εργαλείο στη φάση της έμπνευσης ή της επεξεργασίας, υπογραμμίζει την αδυναμία της ΤΝ να αποδώσει την ψυχική ουσία του δημιουργού. Για εκείνη, κάθε έργο αποτελεί μια προσωπική κατάθεση – και αυτό είναι κάτι που καμία μηχανή δεν μπορεί να αντιγράψει, όπως αποκαλύπτει σε αποκλειστική της συνέντευξη στο περιοδικό AI Report.
AI Report: Χρησιμοποιείτε ή θα χρησιμοποιούσατε την Τεχνητή Νοημοσύνη στη δημιουργική διαδικασία ενός έργου Τέχνης;
Φωτεινή Μπίρμπα: Η χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης (ΤΝ) στη δημιουργική διαδικασία είναι ένα θέμα που προκαλεί έντονο ενδιαφέρον και συζητήσεις. Η Τέχνη είναι συναίσθημα. Η Τεχνητή Νοημοσύνη στη δημιουργική διαδικασία σίγουρα δε μπορεί να υποκαταστήσει εξ ολοκλήρου τον ψυχικό κόσμο που βγάζει ο καλλιτέχνης με το έργο του, που αποτελεί κατάθεση ψυχής για τον ίδιο.
Για παράδειγμα, μία ψηφιακή ζωγραφική που παράγεται από μια ΑΙ μπορεί να έχει ενθουσιάσει με την πολυχρωμία και τη θεαματική της φύση, αλλά μια ανθρώπινη ζωγραφική, εμπνευσμένη από αυτήν, μπορεί να εκφράζει συναισθήματα που η ΤΝ δεν μπορεί να κατανοήσει ή να αναπαραστήσει.
Για την ώρα, δεν έχει τύχει να χρειαστώ τη βοήθεια της. Ωστόσο, ενδεχομένως να το έκανα στη φάση που αναζητούσα ιδέες, ή σε κάποια περίπτωση, ακόμα πιο σπάνια, που ενδεχομένως να αναζητούσα μία ανάλυση δεδομένων που δε θα μπορούσα να υλοποιήσω από μόνη μου. Αν και θεωρώ ότι στη χρήση της για την φιλοτεχνία ενός έργου η διαφορά μεταξύ του ψυχικού κόσμου που αποτυπώνεται στον πίνακα είναι προφανής.
Ωστόσο, η ΤΝ θα μπορούσε ενδεχομένως να χρησιμοποιηθεί σε κάποια στάδια δημιουργίας του έργου. Όπως τα στάδια σύνθεσης και παραγωγής. Η ΤΝ μπορεί να βοηθήσει στη διόρθωση και στη βελτίωση έργων, αναγνωρίζοντας λάθη ή προτείνοντας ασφαλείς εναλλακτικές για την προφορά ή τη δομή ενός έργου.
AI Report: Πώς διαχωρίζεται – αν διαχωρίζεται – ένα έργο που είναι “εμπνευσμένο” από ΑΙ από ένα που είναι “παραχθέν” από ΑΙ;
Φωτεινή Μπίρμπα: Ένα έργο που είναι «εμπνευσμένο» από την ΤΝ φέρει την ανθρώπινη σφραγίδα, εκείνης της δημιουργικής διαδικασίας. Αντίθετα, ένα έργο που είναι «παραχθέν» από ΤΝ αναδύεται από τις αλγορίθμους και την εκπαίδευση των δεδομένων χωρίς άμεση ανθρώπινη παρέμβαση.
AI Report: Σας έχει τύχει να δείτε κάποιο έργο που έχει παραχθεί από ΑΙ και να σκεφτείτε: “Αυτό μοιάζει με δικό μου”; Πώς το διαχειριστήκατε;
Φωτεινή Μπίρμπα: Θα μπορούσα να έχω δει έργα που παράγονται από ΑΙ και να αισθάνομαι ότι «μοιάζουν με δικά μου». Σε αυτές τις περιπτώσεις, είναι σημαντικό να αναγνωρίσω ότι η δημιουργικότητα είναι πολυδιάστατη και ότι το έργο που έχει παραχθεί από την ΑΙ μπορεί να αντιπροσωπεύει ένα νέο, αυτόνομο μορφωτικό σύνολο.
Όταν κάποιος βλέπει ένα έργο που του μοιάζει, μπορεί να προκαλέσει συγκίνηση ή αμφιβολία σχετικά με την αυθεντικότητα της δημιουργικής διαδικασίας. Το γεγονός ότι η ΤΝ μπορεί να παράγει έργα που «μοιάζουν» με αυτά που έχει δημιουργήσει κάποιος οδηγεί σε ερωτήματα για την πνευματική ιδιοκτησία, καθώς και για το τι σημαίνει πραγματικά να είσαι καλλιτέχνης.
Η απάντηση σε αυτή την εμπειρία μπορεί να είναι είτε θετική είτε αρνητική. Ορισμένοι καλλιτέχνες μπορεί να επιλέξουν να εξερευνήσουν νέες κατευθύνσεις ή να υιοθετήσουν την ιδέα ότι η ΤΝ είναι απλώς άλλο ένα εργαλείο που διευκολύνει τη δημιουργία, ενώ άλλοι μπορεί να νιώσουν ανασφάλεια σχετικά με την αξία του δικού τους έργου. Νομίζω ότι εγώ ανήκω στη δεύτερη κατηγορία.
AI Report: Πιστεύετε ότι οι εικαστικές τέχνες κινδυνεύουν περισσότερο από τις άλλες μορφές δημιουργίας λόγω της δυνατότητας οπτικής αντιγραφής και σύνθεσης που προσφέρει η ΑΙ;
Φωτεινή Μπίρμπα: Πιστεύω ότι οι εικαστικές τέχνες μπορεί να κινδυνεύουν περισσότερο εξαιτίας της δυνατότητας που έχει η ΤΝ να αντιγράφει και να συνθέτει οπτικά στοιχεία. Αυτό μπορεί να προκαλέσει ζητήματα πνευματικής ιδιοκτησίας ή να φέρει σε αμφιβολία την αυθεντικότητα των έργων, αναγκάζοντας τους καλλιτέχνες να αναθεωρήσουν το πώς αντιλαμβάνονται την μοναδικότητα και την αξία της καλλιτεχνικής τους παραγωγής.
Η ΤΝ επαναστατεί την έννοια της καλλιτεχνικής δημιουργίας, στρατηγικά, παίρνοντας στοιχεία από πληθώρα πηγών. Αν αυτό συνδυαστεί με νομικά και ηθικά ζητήματα, το πώς μια κοινωνία ορίζει και αμείβει την τέχνη, πιστεύω πως ενδέχεται να αλλάξει.
AI Report: Θα συμμετείχατε σε ένα συνεργατικό πρότζεκτ με ΑΙ ως “συν-καλλιτέχνη”; Πώς θα ορίζατε την έννοια της συνεργασίας;
Φωτεινή Μπίρμπα: Η συνεργασία μεταξύ ανθρώπων και ΤΝ θα μπορούσε να οριστεί ως μια διαδικασία όπου κάθε συμμετέχων (ανθρώπινη ή μη) προσφέρει τη μοναδική του ικανότητα και άποψη. Η ανθρώπινη εμπειρία, η συναισθηματική καλλιτεχνική ευαισθησία και η ερμηνεία ιστοριών μπορεί να συνδυαστούν με την ΤΝ που μπορεί να αναλύει δεδομένα, να προτείνει λύσεις και να διερευνά νέες ιδέες.
Υπάρχουν ήδη παραδείγματα έργων, στη μουσική όμως, που ενσωματώνουν την ΤΝ ως συνεργάτη, όπως μουσικά κομμάτια που έχουν δημιουργηθεί με την υποστήριξη ΤΝ ή εικαστικά έργα που δημιουργούνται μέσω διαδραστικών εργαλείων.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η συνεργασία του καλλιτέχνη Mario Klingemann, ο οποίος έχει χρησιμοποιήσει αλγορίθμους και ΤΝ για να δημιουργήσει μοναδικές ψηφιακές τέχνες.
Στη ζωγραφική νομίζω ότι τα πράγματα είναι διαφορετικά. Δεν αποκλείω καμία συνεργασία αρκεί να μην επηρεάζει αυτό που ως καλλιτέχνης ορίζω για το δημιούργημα μου.
*Η Φωτεινή Μπίρμπα γεννήθηκε και διαμένει στην Εύβοια. Η ενασχόληση της με τη ζωγραφική ξεκίνησε ήδη απ’ την παιδική της ηλικία όπου και αυτοδίδακτη. Το 2022 ξεκίνησε να λαμβάνει μέρος σε ομαδικές εκθέσεις – διαγωνισμούς και απέσπασε βραβεία σε πανελλήνιο επίπεδο στην κατηγορία « ζωγραφική απεικονιστική» με ακρυλικά χρώματα , με αποκορύφωμα την 1η θέση και ως καλλιτέχνιδα της χρονιάς σε πανευρωπαϊκό επίπεδο σε διοργάνωση του κοινωνικού φορέα Dream team.
