του Γιάννη Χαλαβαζή
Σε «αναμμένα κάρβουνα» κάθονται οι εταιρείες ψηφιακών έργων και υπηρεσιών που έλεγξε η Επιτροπή Ανταγωνισμού, καθώς αναμένεται το πόρισμα ελέγχου 13 διαγωνισμών ψηφιακών έργων του RRF. Το εν λόγω πόρισμα αναμένεται με ενδιαφέρον, εν μέσω θερινής ραστώνης με πιθανότητα να ανακοινωθεί αρχές Σεπτεμβρίου, από όλη την αγορά των εταιρειών ΤΠΕ. Αν και βρισκόμαστε στο τέλος των διαγωνισμών και ο έλεγχος γίνεται «κατόπιν εορτής», το πόρισμα έχει τη σημασία του, στην περίπτωση που αποδοθούν ευθύνες για καταδικαστέες συμπεριφορές σε Φορείς και Επιχειρήσεις ΤΠΕ.
Σε σχετική ανακοίνωσή της η Επιτροπή ανάφερε ότι προχώρησε σε έλεγχο βασικών αναδόχων αλλά και μεγάλου αριθμό επιχειρήσεων ΤΠΕ στο πλαίσιο αυτεπάγγελτης έρευνας για πιθανή οριζόντια σύμπραξη νόθευσης δημόσιων διαγωνισμών (bid rigging) κατά παράβαση των άρθρων 1 ν. 3959/2011 και 101 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ).
Η διεξαγωγή τέτοιων ελέγχων γίνεται αυτεπάγγελτα, με αυξημένη συχνότητα, σε επιχειρήσεις από τις οποίες μπορεί να συλλεχθούν στοιχεία για αντι-ανταγωνιστικές πρακτικές στις ερευνώμενες αγορές όπως αυτή των ΤΠΕ. Προφανώς και δεν προδικάζονται τελεσίδικες ποινές ακόμη και εάν διαπιστωθεί ότι οι επιχειρήσεις έχουν εμπλακεί σε αντί-ανταγωνιστική συμπεριφορά. Η Επιτροπή Ανταγωνισμού είχε εκδώσει το 2022 έναν οδηγό για τις αναθέτουσες αρχές με στόχο την προστασία των διαδικασιών από παράνομες συμπράξεις, όπου σημειώνεται ότι:
- Ο ανταγωνισμός σε διαγωνισμούς προμηθειών και δημόσιες συμβάσεις γενικότερα προστατεύεται σε δύο επίπεδα: Αρχικά για το επίπεδο της συγκεκριμένης διαγωνιστικής διαδικασίας για την προμήθεια. Εν συνεχεία για τις γενικότερες γεωγραφικές αγορών προϊόντων, όπου πραγματοποιείται η προμήθεια ή στις οποίες επιδρά η προμήθεια.
- Η προστασία του ανταγωνισμού στο πρώτο επίπεδο επιτυγχάνεται μέσω της εφαρμογής του Δικαίου Δημοσίων Συμβάσεων (κυρίως ν. 4412/2016 και 4413/2016), όπως και του Δικαίου του ελεύθερου ανταγωνισμού (ν. 3959/2011 και άρθρα 101, 102 Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης – «ΣΛΕΕ»). Στο δεύτερο επίπεδο η προστασία του ανταγωνισμού επιτυγχάνεται κυρίως από την εφαρμογή του δικαίου του ελεύθερου ανταγωνισμού.
- Η εφαρμογή του Δικαίου του Ελεύθερου Ανταγωνισμού (ν. 3959/2011, καθώς και άρθρα 101 και 102 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης – «ΣΛΕΕ») έχει ως κύριο σκοπό την αποφυγή πρακτικών συμπράξεων μεταξύ προμηθευτών στις συγκεκριμένες διαδικασίες δημοσίων συμβάσεων, αλλά και την αποφυγή παραγόντων/δομών αγοράς που ευνοούν την εμφάνιση συμπαιγνίας ή άλλων αντι-ανταγωνιστικών πρακτικών.
- Η Επιτροπή Ανταγωνισμού έχει εξετάσει την πιθανότητα παραβίασης των κανόνων, όταν μετέχουν των διαδικασιών λίγοι ανταγωνιστές σε αγορές όπου κυριαρχούν ιδιαίτερα μεγάλες καθιερωμένες επιχειρήσεις που κυριαρχούν στην αγορά, οι προδιαγραφές των προϊόντων είναι ιδιαίτερα περιοριστικές, τα προϊόντα είναι τυποποιημένα, οι προμηθευτές είναι εξοικειωμένοι με τις διαγωνιστικές διαδικασίες, ειδικά σε επαναλαμβανόμενους διαγωνισμούς, όπως επίσης και όταν υπάρχουν κυρίαρχες επαγγελματικές ενώσεις, αλλά άλλου είδους στενές επιχειρηματικές σχέσεις.
Στην περίπτωση που διαπιστωθεί συμμετοχή επιχείρησης ή επιχειρήσεων σε συμφωνίες «καρτέλ» φύσης, δηλαδή αποδειχθούν άτυπες συμφωνίες ανταγωνιστών για καθορισμό τιμών ή συμφωνία ποσοτήτων, κατανομή πελατών ή μεριδίων αγοράς βάσει των οποίων αποδεικνύεται νόθευση των διαγωνιστικών όρων, επιβάλλονται σημαντικά πρόστιμα έως 10% του κύκλου εργασιών, ποινικές κυρώσεις σε υπεύθυνα φυσικά πρόσωπα μέχρι και σε αποκλεισμό των εμπλεκόμενων επιχειρήσεων από δημόσιους διαγωνισμούς και συμβάσεις παραχωρήσεων για τρία χρόνια από την έκδοση της απόφασης.
Δύσκολη έως αδύνατη η «αναστροφή» συμβάσεων
Η απόφαση της Επιτροπή Ανταγωνισμού είναι προφανές ότι αναμένεται με ιδιαίτερο ενδιαφέρον ειδικά όταν έχουν ακουστεί πολλά για καταχρηστικές συμπράξεις μεταξύ των εταιρειών, φωτογραφικές προκηρύξεις διαγωνισμών για να κατευθύνουν τις αναθέσεις σε συγκεκριμένες εταιρείες και σε σχήματα υπεργολαβιών που δημιουργούν συνθήκες «προσυμφωνημένης κατανομής». Όλες αυτές οι υπόνοιες αναμένεται να διαλευκανθούν οριστικά με το πόρισμα της Επιτροπής, και μάλιστα σε μία περίοδο κατά την οποία γίνεται αγώνα δρόμου για την ολοκλήρωση των έργων ΤΠΕ και την πλήρη απορρόφηση των πόρων του RRF. Ακόμη και στην δύσκολα πιθανή περίπτωση ανάδειξης «ευρημάτων» είναι πρακτικά δύσκολο να υπάρξουν «αναστροφές» συμβάσεων. Επίσης η πιθανή επιβολή προστίμων υπόκειται σε προσφυγές και εφέσεις, γεγονός που θα «αδυνατίσει» την ισχύ του όποιου πορίσματος.
