Η Ελλάδα σχεδιάζει και χρηματοδοτεί έργα για την αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών, χρησιμοποιώντας ακόμα χάρτες που εκδόθηκαν το 1980 — κυριολεκτικά θεματικούς χάρτες που βασίζονται σε γεωργικό περιβάλλον και έχουν ξεπεραστεί προ πολλού. Αυτό επισημαίνεται στην έκθεση SR‑2025‑16 του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου, που αναλύει τις επιδόσεις χωρών στην αξιοποίηση ευρωπαϊκών κονδυλίων κατά των πυρκαγιών.
Η χρήση αυτών των παρωχημένων εργαλείων έχει ως συνέπεια να διοχετεύονται κεφάλαια για την πρόληψη όχι στις πλέον επικίνδυνες περιοχές, αλλά σε χώρους που θεωρήθηκαν «υψηλού κινδύνου» πριν από 45 χρόνια — αγνοώντας την κλιματική διάσταση του προβλήματος και τις αλλαγές στη χρήση γης.
Η μεγάλη επιστροφή της πρόληψης
Η έκθεση, ωστόσο, αναγνωρίζει ότι διαφαίνεται παγκόσμια στροφή προς την πρόληψη από τις κατασβέσεις. Στο ευρωπαϊκό επίπεδο, χώρες όπως η Πορτογαλία, η Ισπανία και εν μέρει η Ελλάδα αυξάνουν τον προσανατολισμό τους σε μέτρα πρόληψης — ακόμα κι αν τα εργαλεία εφαρμογής (όπως οι χάρτες) δεν έχουν προσαρμοστεί αναλόγως .
Συγκεκριμένα στην Ελλάδα, από τα κονδύλια του Μηχανισμού Ανάκαμψης, το 56% απευθύνεται σε πρόληψη, το 34% σε ετοιμότητα, και μόλις το 10% σε αποκατάσταση. Και παρ’ όλο που η κατεύθυνση είναι σαφής, μένει να αποδειχθεί η επιτυχία στην πράξη.
“Αγκάθι” η απορρόφηση των διαθέσιμων πόρων
Μεγάλη αχίλλειος πτέρνα είναι η απορρόφηση των ευρωπαϊκών πόρων. Μέχρι τον Μάιο του 2024, η Ελλάδα είχε καταβάλει μόλις το 10% των πόρων του ΕΓΤΑΑ, λόγω καθυστερήσεων, υποστελέχωσης και δυσλειτουργιών στην υποβολή προτάσεων.
Οι προκηρύξεις για έργα αποκατάστασης (αναδάσωση, αντιπυρικές ζώνες κ.ά.) αντιμετωπίζουν χαμηλό ανταγωνισμό, με πολλαπλές παρατάσεις του χρόνου υποβολών. Επίσης, δεν υπάρχει σαφής παρακολούθηση του τι πετυχαίνουν αυτά τα έργα σε βάθος χρόνου — π.χ. συντήρηση ανά τριετία/τετραετία δεν είναι διασφαλισμένη.
ΕΕ: τερματισμός στον φαύλο κύκλο “κατασβεστικής” αντιμετώπισης
Σύμφωνα με το ΕΕΣ, ο κίνδυνος δασικών πυρκαγιών απαιτεί προληπτική στρατηγική και όχι αποκλειστικά εστίαση στην καταστολή. Οι ευρωπαϊκές χώρες, μαζί με την Ελλάδα, καθορίζουν πλέον:
-
Χρήση πιο σύγχρονων εργαλείων αξιολόγησης κινδύνου
-
Διασφάλιση βιωσιμότητας έργων (πρωτίστως αντιπυρικών ζωνών)
-
Σακολούθηση του αντίκτυπου των επενδύσεων
Όμως, η Ελλάδα καθυστερεί στην εφαρμογή. Κι αυτό συμβαίνει τη στιγμή που οι καταστροφές του 2023 (κατά 3 φορές πάνω από τον μέσο όρο της περιόδου 2006–2022) και οι προβλέψεις κύκλων του Copernicus για συνεχή κλιματική πίεση — καθιστούν τα σημερινά δεδομένα ανακριβή .
Τι χρειάζεται μια χώρα σαν την Ελλάδα:
-
Επείγουσα ενημέρωση των χαρτών κινδύνου με βάση τις νέες καταγραφές.
-
Άμεση ενίσχυση των υποδομών για έργα πρόληψης με καθαρά πράσινο από τη βάση.
-
Σαφείς δείκτες αξιολόγησης και φυσικά δεδομένα για να μετριέται η αποδοτικότητα του κάθε έργου.
-
Ενίσχυση των δομών και των ανθρώπων στο ΥΠΕΝ και στις Δασικές Υπηρεσίες για να διαχειριστούν τα ευρωπαϊκά προγράμματα με επιτυχία και ποιότητα.
Όπως καταγγέλλει το ΕΕΣ, η πρόληψη δεν αρκεί να είναι στρατηγική: πρέπει να είναι στοχοπροσηλωμένη και ποιοτικά σχεδιασμένη. Η σταδιακή μεταστροφή μπορεί να αποδειχθεί μονόδρομος.
Αλλά μόνο αν αποδεχτούμε ότι επιβάλλεται — και τώρα.
