Η απουσία στρατηγικής για την αξιοποίηση των Ανοιχτών Δεδομένων στον Δημόσιο τομέα αναδείχθηκε στις εργασίες του 15ου e-Government Forum. Αν και είναι γενικά αποδεκτό ότι τα Ανοιχτά Δεδομένα αποτελούν έναν από τους ισχυρούς πυρήνες της Δημόσιας Διακυβέρνησης δεν έχει γίνει ακόμη αποδεκτό ότι η αποτελεσματική συλλογή, διαχείριση και αξιοποίησή τους, πρέπει να είναι μέρος στρατηγικής προτεραιότητας για την ανάπτυξη ενός αποτελεσματικού, διαφανούς και φιλικού προς τον πολίτη κράτους. Χωρίς να είναι απλώς ένα τεχνικό ζήτημα, ο δημόσιος τομέας χρειάζεται σαφή πολιτική, ανοιχτά διαλειτουργικά συστήματα και καλλιεργημένη κουλτούρα δεδομένων, ώστε να δημιουργεί πραγματική αξία, να ενισχύει την εμπιστοσύνη των πολιτών και να προωθεί λύσεις βασισμένες στην καινοτομία. Οι αυτονόητες αυτές γενικές αρχές συνοψίζονται ως συμπεράσματα του 15ο e-Gοvernment Forum ως εξής:
1. Αναγκαιότητα Στρατηγικής Διαχείρισης Δεδομένων:
Η αποτελεσματική αξιοποίηση των δεδομένων του δημόσιου τομέα απαιτεί ενιαία στρατηγική διακυβέρνησης. Χωρίς σαφή πρότυπα, κοινές μεθοδολογίες και καθορισμένους ρόλους, τα δεδομένα παραμένουν κατακερματισμένα, με αποτέλεσμα οι αποφάσεις να βασίζονται σε ατελείς ή λανθασμένες πληροφορίες. Η στρατηγική αυτή πρέπει να περιλαμβάνει μηχανισμούς αξιολόγησης της ποιότητας, διαδικασίες τυποποίησης και σαφείς πολιτικές διαχείρισης δεδομένων, ώστε να διασφαλίζεται η αξιοπιστία και η συνέπεια σε όλα τα επίπεδα της δημόσιας διοίκησης.
2. Δεδομένα ως βασική δημόσια υποδομή:
Τα δεδομένα δεν είναι απλώς προϊόν διοικητικών διαδικασιών· αποτελούν κρίσιμη υποδομή για το κράτος και την κοινωνία. Όπως τα δίκτυα μεταφορών ή η ηλεκτρική ενέργεια, έτσι και τα δεδομένα απαιτούν συνεχείς επενδύσεις, τακτική συντήρηση και αναβάθμιση για να παραμένουν χρήσιμα. Η καλή διαχείριση δεδομένων ενισχύει την αποτελεσματικότητα των υπηρεσιών, μειώνει το κόστος και επιτρέπει την ανάπτυξη νέων εφαρμογών και υπηρεσιών που ωφελούν πολίτες και επιχειρήσεις.
3. Ενίσχυση της διαλειτουργικότητας:
Η διαλειτουργικότητα των πληροφοριακών συστημάτων είναι θεμελιώδης για την ψηφιακή διακυβέρνηση. Όταν τα συστήματα δεν επικοινωνούν μεταξύ τους και οι διαδικασίες διατηρούν το παλαιό χειροκίνητο προφίλ τους και οι πολίτες αναγκάζονται να προσκομίζουν επαναλαμβανόμενα έγγραφα, η αποτελεσματικότητα μειώνεται σημαντικά. Η διαλειτουργικότητα, που επιτρέπει την ανταλλαγή δεδομένων σε πραγματικό χρόνο, αυτοματοποιεί διαδικασίες και βελτιώνει την εμπειρία του πολίτη, μειώνοντας τα εμπόδια στη χρήση των υπηρεσιών και παράγει πολύτιμα δεδομένα για αξιοποίηση.
4. Ανοιχτά Δεδομένα με πραγματική προστιθέμενη αξία:
Η πολιτική ανοιχτών δεδομένων δεν μπορεί να περιορίζεται στη δημοσίευση αρχείων. Είναι απαραίτητο τα δεδομένα να είναι ποιοτικά, ενημερωμένα και επαναχρησιμοποιήσιμα. Η διάθεση των API, η λεπτομερής τεκμηρίωση και η συνεχής επικαιροποίηση επιτρέπουν σε επιχειρήσεις, ερευνητές και πολίτες να δημιουργούν νέες εφαρμογές, να βελτιώνουν υπηρεσίες και να αναπτύσσουν καινοτόμες λύσεις που βασίζονται σε δημόσια δεδομένα, προσφέροντας πραγματική προστιθέμενη αξία.
5. Προστασία προσωπικών δεδομένων και εμπιστοσύνη:
Η αξιοποίηση των δεδομένων πρέπει να γίνεται με πλήρη σεβασμό στο GDPR και σε αυστηρά πρότυπα ασφάλειας. Η εμπιστοσύνη των πολιτών είναι θεμελιώδης για κάθε ψηφιακό μετασχηματισμό· χωρίς αυτή, η συμμετοχή και η ανταλλαγή δεδομένων υπονομεύονται. Απαιτούνται διαφανείς μηχανισμοί χρήσης δεδομένων, σαφής λογοδοσία και δυνατότητα ελέγχου από τους πολίτες για την προστασία των προσωπικών τους πληροφοριών.
6. Προηγμένα αναλυτικά εργαλεία και Τεχνητή Νοημοσύνη:
Η χρήση τεχνικών big data και τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να ενισχύσει σημαντικά τη λήψη αποφάσεων σε τομείς όπως η υγεία, οι μεταφορές, η κοινωνική πολιτική, η ασφάλεια και το περιβάλλον. Μέσα από προγνωστικά μοντέλα και ανάλυση μεγάλων όγκων δεδομένων, οι δημόσιοι φορείς μπορούν να προβλέπουν τάσεις, να σχεδιάζουν πολιτικές με μεγαλύτερη ακρίβεια και να βελτιώνουν τις υπηρεσίες προς τους πολίτες. Παράλληλα, απαιτείται ένα σαφές πλαίσιο ηθικής και υπεύθυνης χρήσης για την αποφυγή διακρίσεων ή κατάχρησης δεδομένων.
7. Καλλιέργεια κουλτούρας δεδομένων στον δημόσιο τομέα:
Η τεχνολογική υποδομή δεν αρκεί από μόνη της. Η πραγματική αξία των δεδομένων εξαρτάται από τις δεξιότητες και την κουλτούρα των ανθρώπων που τα διαχειρίζονται. Είναι κρίσιμο να επενδύεται στην εκπαίδευση των υπαλλήλων, στην κατανόηση των εργαλείων ανάλυσης και στην ενσωμάτωση της αξιοποίησης δεδομένων στις καθημερινές διοικητικές διαδικασίες. Μόνο έτσι τα δεδομένα μπορούν να γίνουν εργαλείο βελτίωσης της δημόσιας υπηρεσίας.
8. Ενίσχυση συνεργασίας με τον ιδιωτικό και ακαδημαϊκό τομέα:
Η συνεργασία του δημόσιου τομέα με το οικοσύστημα καινοτομίας δημιουργεί νέες δυνατότητες ανάπτυξης εργαλείων, υπηρεσιών και εφαρμογών βασισμένων σε δημόσια δεδομένα. Η δημιουργία «data sandboxes» (*), δηλαδή ελεγχόμενων περιβαλλόντων όπου οι φορείς μπορούν να πειραματιστούν με δεδομένα, επιτρέπει την ταχύτερη ανάπτυξη λύσεων και την αξιολόγηση νέων ιδεών χωρίς κίνδυνο για τα προσωπικά δεδομένα.
9. Μέτρηση επιπτώσεων και αξιολόγηση:
Η αποτελεσματική αξιοποίηση των δεδομένων πρέπει να συνοδεύεται από μετρήσιμους δείκτες. Η παρακολούθηση της μείωσης του διοικητικού φόρτου, της ταχύτητας διεκπεραίωσης υπηρεσιών, της εξοικονόμησης κόστους και της δημιουργούμενης αξίας για πολίτες και επιχειρήσεις είναι απαραίτητη για τη συνεχή βελτίωση των πολιτικών δεδομένων. Η αξιολόγηση αυτή επιτρέπει τη λήψη εμπεριστατωμένων αποφάσεων και την προσαρμογή των στρατηγικών σύμφωνα με τις ανάγκες της κοινωνίας.
– – –
(*) Τα Data Sandboxes είναι ασφαλή, ελεγχόμενα εικονικά περιβάλλοντα όπου διαφορετικές ομάδες μπορούν να πειραματιστούν, να αναλύσουν και να επαναχρησιμοποιήσουν δεδομένα με ασφάλεια για να δοκιμάσουν νέες ιδέες, τεχνολογίες και μοντέλα κοινής χρήσης δεδομένων χωρίς να επηρεάσουν τα ζωντανά συστήματα, ενισχύοντας την καινοτομία, τη συνεργασία (μεταξύ κυβέρνησης, εταιρειών, ακαδημαϊκού χώρου) και την υπεύθυνη χρήση δεδομένων, διαχειριζόμενες παράλληλα τους κινδύνους για την προστασία της ιδιωτικής ζωής. Λειτουργούν ως προσωρινά πεδία δοκιμών για την ανάπτυξη προϊόντων δεδομένων, την αξιολόγηση της ποιότητας των δεδομένων, τη δημιουργία πρωτοτύπων και την διερεύνηση των κανονιστικών επιπτώσεων πριν από την πλήρη ανάπτυξη, προσφέροντας τρόπους χαμηλού κινδύνου για καινοτομία με ευαίσθητες πληροφορίες.
