Η ανοικτή δημόσια πύλη του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου (ΕΚΤ) για επιστημονικό, ερευνητικό και ακαδημαϊκό υλικό, ανανέωσε το περιεχόμενο που φιλοξενεί και τον τρόπο πλοήγησης σε αυτό, διευκολύνοντας ακόμα περισσότερο την πρόσβαση σε ένα μεγάλο πλήθος επιστημονικών συλλογών. Το OpenArchives.gr, που από το 2006 επιτρέπει την ενιαία αναζήτηση σε πλήθος ακαδημαϊκών και επιστημονικών αποθετηρίων, είναι μία από τις ψηφιακές υποδομές του ΕΚΤ για τη συλλογή, τεκμηρίωση και διάχυση της επιστημονικής γνώσης. Τα 850.000 επιστημονικά τεκμήρια των 141 ψηφιακών συλλογών που διαθέτουν οι 115 φορείς από όλη την Ελλάδα αποτελούν ένα πολύτιμο ψηφιακό απόθεμα, προσβάσιμο σε όλους.
Στο πλαίσιο της αναβάθμισης του OpenArchives.gr, έγινε επικαιροποίηση των υπαρχουσών συλλογών, εντάχθηκαν νέες συλλογές και εμπλουτίστηκαν τα μεταδεδομένα των τεκμηρίων, έτσι ώστε αυτά να περιγράφονται πληρέστερα και να εντοπίζονται ευκολότερα από τους χρήστες, αλλά και τα υπολογιστικά συστήματα. Παράλληλα, δύο νέα πεδία προστέθηκαν στην περιγραφή των τεκμηρίων, το πεδίο «Επιστημονικό Πεδίο» και το πεδίο «Σχολή/Τμήμα/Ινστιτούτο».
Το OpenArchives.gr είναι η μεγαλύτερη διαδικτυακή πύλη αναζήτησης και πλοήγησης σε ελληνικό επιστημονικό περιεχόμενο που παράγεται από φορείς έρευνας, επιστήμης και εκπαίδευσης. Στο www.OpenArchives.gr προσφέρεται στον χρήστη ενιαία αναζήτηση σε μεταπτυχιακές εργασίες, εκπαιδευτικό υλικό, μελέτες, διδακτορικές διατριβές, επιστημονικά περιοδικά και μονογραφίες, πρακτικά συνεδρίων, ερευνητικές δημοσιεύσεις και αρχεία.
Το υλικό αυτό παράγεται και διατίθεται από 115 διαφορετικούς φορείς, όπως πανεπιστήμια, ερευνητικούς φορείς, επιστημονικές εταιρείες, δημόσιες βιβλιοθήκες και αρχεία. Καλύπτει ένα ευρύ φάσμα θεματικών ενοτήτων, από τις φυσικές επιστήμες, την τεχνολογία και την ιατρική, έως τις κοινωνικές και ανθρωπιστικές επιστήμες και τις τέχνες. Έτσι, ο χρήστης έχει τη δυνατότητα για αναζήτηση και πρόσβαση, από ένα σημείο, σε περιεχόμενο που βρίσκεται κατανεμημένο σε επιμέρους ψηφιακές βιβλιοθήκες, ιδρυματικά αποθετήρια και συλλογές στο διαδίκτυο.
Η εύκολη πρόσβαση σε πλούσιο επιστημονικό περιεχόμενο από διαφορετικά επιστημονικά πεδία καθιστά το OpenArchives.gr χρήσιμο για φοιτητές, ερευνητές, μαθητές και καθηγητές. Το OpenArchives.gr και το SearchCulture.gr είναι οι δύο συσσωρευτές επιστημονικού και πολιτιστικού περιεχομένου, αντίστοιχα, που αναπτύσσει το ΕΚΤ και φροντίζουν για την όσο το δυνατό μεγαλύτερη διάχυση του περιεχομένου στην επιστημονική κοινότητα, αλλά και το ευρύτερο κοινό.
Τα νέα πεδία για την περιγραφή των τεκμηρίων
Όσον αφορά την προσθήκη των νέων πεδίων στην αναζήτηση περιεχομένου, τα τεκμήρια αντιστοιχήθηκαν, αφενός σε 337 επιστημονικά πεδία που εντάσσονται στα έξι βασικά πεδία (Φυσικές Επιστήμες, Επιστήμες Μηχανικού και Τεχνολογία, Ιατρική και Επιστήμες Υγείας, Γεωπονικές Επιστήμες και Κτηνιατρική, Κοινωνικές Επιστήμες, Ανθρωπιστικές Επιστήμες και Τέχνες) και αφετέρου σε 115 φορείς (πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα, επιστημονικές εταιρείες, κ.ά.) και στις 2.200 υποκατηγορίες τους (σχολές/τμήματα/εργαστήρια για ακαδημαϊκούς φορείς ή ινστιτούτα/τομείς για ερευνητικά κέντρα), με τη βοήθεια δύο σχετικών λεξιλογίων που είναι δημοσιευμένα στο Semantics.gr. Tα δύο νέα πεδία προστέθηκαν ως κριτήρια στη μηχανή αναζήτησης, αλλά και ως φίλτρα επιμερισμού αποτελεσμάτων, ενώ δημιουργήθηκαν και οι δύο αντίστοιχες σελίδες πλοήγησης “Επιστημονικά πεδία” και “Σχολές/Τμήματα/Ινστιτούτα”.
Σήμερα στο ανανεωμένο περιβάλλον ο χρήστης μπορεί να αναζητήσει επιστημονικό περιεχόμενο με βάση τον τύπο τεκμηρίου, το επιστημονικό πεδίο, τη συγκεκριμένη σχολή/τμήμα/εργαστήριο ή ινστιτούτο/τομέα που το εξέδωσε, τη χρονολογία έκδοσής του και τον φορέα ή το αποθετήριο που το διαθέτει. Ομοίως, επιλέγοντας ένα από αυτά τα χαρακτηριστικά ως οδηγό, μπορεί να εξερευνήσει το πλούσιο περιεχόμενο μέσα από τις αντίστοιχες σελίδες πλοήγησης.
Οι φορείς που διαθέτουν τα τεκμήρια στο OpenArchives.gr
Μεγάλο μέρος των συλλογών στις οποίες παρέχει ενιαία αναζήτηση το OpenArchives.gr προέρχεται από τα αποθετήρια των 24 μεγαλύτερων πανεπιστημιακών ιδρυμάτων της χώρας, όπως το ιδρυματικό αποθετήριο του Εθνικού & Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών “Πέργαμος” ή το αποθετήριο της Κεντρικής Βιβλιοθήκης του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου (ΕΜΠ) “DSpace@NTUA”. Ο χρήστης μπορεί επίσης να πλοηγηθεί στις ποικίλες συλλογές του αποθετηρίου της Ακαδημίας Αθηνών, ενώ άλλα σημαντικά αποθετήρια είναι αυτό της ΕΛΣΤΑΤ και ο Κάλλιπος, που δημιουργήθηκε από τον Σύνδεσμο Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών (ΣΕΑΒ), για να καταγράψει και να διαφυλάξει συγγράμματα και μαθησιακά αντικείμενα, καθώς και το αποθετήριο Ήλιος, όπου διατίθεται το πλούσιο επιστημονικό έργο του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών.
Στην αποτελεσματική συλλογή και τεκμηρίωση των τεκμηρίων από το OpenArchives.gr και συνεπώς την αποτελεσματική διάχυση αυτών συμβάλλει η ολοένα και συστηματικότερη οργάνωση των αποθετηρίων που φιλοξενούν τα τεκμήρια. Από το 2019 μέχρι το 2023 τα ιδρυματικά αποθετήρια των μελών του ΣΕΑΒ ανανεώθηκαν μέσω του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων του Υπουργείου Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού, αναβαθμίζοντας τις ψηφιακές υποδομές τους, ακολουθώντας τα σύγχρονα διεθνή πρότυπα τεκμηρίωσης και επιτυγχάνοντας την ομογενοποίησή τους.
Στο OpenArchives.gr εντάσσονται και συλλογές που δημοσιεύονται πρωτοτύπως από υποδομές του ΕΚΤ: το Εθνικό Αρχείο Διδακτορικών Διατριβών, που το ΕΚΤ συγκροτεί, διατηρεί και διαθέτει βάσει νόμου, τα επιστημονικά περιοδικά και τα πρακτικά συνεδρίων στα οποία η υπηρεσία ePublishing του ΕΚΤ προσφέρει την αναγκαία υποδομή για την ψηφιακή τους έκδοση, το ιδρυματικό αποθετήριο του ΕΚΤ “Αριάδνη”, όπου διατίθενται όλες οι εκδόσεις και δημοσιεύσεις του ΕΚΤ σε επιστημονικά περιοδικά, αλλά και οπτικοακουστικό υλικό από εκδηλώσεις του.
