Ο Αριστοτέλης Καραντής* δεν ανήκει στους επιμελητές που φοβούνται την Τεχνητή Νοημοσύνη. Την παρατηρεί, την αναλύει, και αν χρειαστεί, την αξιοποιεί. Έχοντας επιμεληθεί εκθέσεις σε μουσεία οκτώ χωρών και με βλέμμα που ισορροπεί ανάμεσα στην αισθητική αυστηρότητα και την τεχνολογική περιέργεια, μιλά για την “τελειότητα χωρίς ψυχή” των έργων που παράγει η ΑΙ, τον μετασχηματισμό του ρόλου του επιμελητή και το τι πραγματικά διακυβεύεται όταν ο άνθρωπος επιτρέπει στην ΑΙ από ένα εργαλείο να γίνει αφηγητής. Το στοίχημα, λέει, δεν είναι να δαιμονοποιήσουμε την ΑΙ – αλλά να μην ξεχάσουμε γιατί δημιουργούμε. Αποκλειστική συνέντευξη στο AI Report
AI Report: Πώς θα αξιολογούσατε ένα έργο τέχνης που έχει δημιουργηθεί αποκλειστικά από ΑΙ; Το κριτήριο είναι η αισθητική του αξία, η πρόθεση ή η ανθρώπινη ανάμειξη;
Αρ. Καραντής: Ένα έργο το οποίο έχει δημιουργηθεί ολοκληρωτικά από ΑΙ στα δικά μου μάτια θα έκανε αμέσως την διαφορά ότι δεν είναι δημιούργημα «ανθρώπινου χεριού». Το ΑΙ μπορεί να προσφέρει σαν αποτέλεσμα την τελειότητα σε ένα έργο και να μην βρίσκεις ούτε ένα ψεγάδι ή ακόμα και αυτό να είναι φανερά επιτηδευμένο στο αποτέλεσμα του έργου. Έτσι, ως αποτέλεσμα, βάση της προσωπικής μου κρίσης και εμπειρίας, θα μπορούσε να θεωρηθεί καλαίσθητο αλλά η αισθητική του αξία θα ήταν καθαρά σαν ένα ακόμα «αντικείμενο» που συμπληρώνει τον χώρο. Η ανθρώπινη ανάμειξη σε κάτι τέτοιο μπορεί να αναγνωριστεί μόνο στην ιδέα και ίσως την φαντασία που είχε ο εντολοδόχος-δημιουργός.
AI Report: Θα διοργανώνατε μια έκθεση με έργα που έχουν δημιουργηθεί από Τεχνητή Νοημοσύνη; Με ποια θεματολογία και τι ηθικά/αισθητικά ερωτήματα θα θέτατε;
Αρ. Καραντής: Θα μπορούσα να διοργανώσω μία έκθεση που έχει δημιουργηθεί από ΑΙ, υπό κάποιες προϋποθέσεις που δεν προσβάλουν την αισθητική μου ή την ηθική μου ως άνθρωπο και ως καλλιτέχνη. Αν αυτά με κάλυπταν θα το έκανα καθαρά και μόνο για να προσθέσω τον ανθρώπινο παράγοντα όσο γίνεται στο αποτέλεσμα που θα αντίκριζε ο θεατής/επισκέπτης. Τα έργα ΑΙ μπορεί να αγγίζουν την «τελειότητα» αλλά σίγουρα δεν μπορούν να περάσουν τα συναισθήματα του δημιουργού/καλλιτέχνη στο επισκέπτη, όπως ένα έργο φτιαγμένο στο χέρι. Έτσι μία ανθρωποκεντρική επιμέλεια μίας έκθεσης ΑΙ έργων, ίσως εξισορροπούσε -όσο είναι δυνατό- αυτό το χάσμα μεταξύ ανθρώπινου και τεχνητού.
AI Report: Αλλάζει ο ρόλος του επιμελητή σε έναν κόσμο όπου η ΑΙ μπορεί να οργανώνει, αναλύει και προτείνει καλλιτεχνικές συνθέσεις;
Αρ. Καραντής: Αλλάζει; Προφανώς και αλλάζει αν επιτραπεί κάτι τέτοιο. Αυτό εξαρτάται καθαρά από τον ανθρώπινο παράγοντα και πως θα χρησιμοποιήσει την ΑΙ και τι θέλει να πετύχει. Αν θέλει να κάνει παραγωγή, προσωρινή εντύπωση, κάτι εμπορικό και κάτι το οποίο στο πέρας του χρόνου δεν θα το κάνει ξεχωριστό ή δεν θα του προσθέτει αξία, ο ρόλος του επιμελητή είναι περιττός σε συνέχεια της συλλογιστικής αντιμετώπισης που ανέφερα παραπάνω.
Δηλαδή φεύγουμε από έναν επιμελητή που βασίζεται στις γνώσεις, την εμπειρία, την ιστορία της τέχνης και την ανθρωποκεντρική προσέγγιση και πάμε απλά σε ένα ψηφιακό δημιουργό που αποφασίζει βάση της αισθητικής του, πως και αν θα αφηγηθεί το έργο που έχει μπροστά του.
AI Report: Πώς φαντάζεστε ένα μουσείο ή μια γκαλερί σε 10 χρόνια; Υπάρχει χώρος για διαλογικές εμπειρίες με ΑΙ;
Αρ. Καραντής: Χώρος θα υπάρξει ότι γνώμη και να έχουν οι επιμελητές, οι εικαστικοί ή ο οποιοσδήποτε και αυτό γιατί η ΑΙ μπαίνει στις ζωές μας με απίστευτη ταχύτητα και δεν ξέρουμε την κατάληξη. Έτσι ναι θα υπάρξουν προσπάθειες διαλογικών εμπειριών με ΑΙ, αμφιβόλου αποτελέσματος βέβαια. Ένα μουσείο ή μία γκαλερί ΑΙ προσωπικά το φαντάζομαι ενδιαφέρον μέσα από το δικό μου πρίσμα. Αυτό γιατί μέσα από την δική μου οπτική, η ΑΙ θα μπορούσε να υπάρξει αυτοτελής σε ένα μουσείο αλλά επανερχόμενος στο πως κάνουμε χρήση της ΑΙ, το κάλλιστο θα ήταν να συνυπάρχουν μαζί ο ανθρώπινος παράγοντας πρωτίστως με συμπληρωματική «στήριξη» της ΑΙ. Ολοκληρώνοντας και ξεκαθαρίζοντας την θέση μου, η ΑΙ δεν είναι ούτε απειλή για την τέχνη, ούτε κάτι που δαιμονοποιώ. Σοκαρίστηκα επικίνδυνο είναι η χρήση που θα αποφασίσει ο άνθρωπος να κάνει με την βοήθεια της ΑΙ, ακόμα και στην τέχνη. Μέλημα μου και επιθυμία μου είναι να υπάρξει μία ισορροπία σε αυτή την «συνεργασία» στο τομέα της τέχνης, για τους λόγους που προανέφερα αλλά και πολύ σημαντικό για να μην εφησυχάσει ο καλλιτέχνης και σταματήσει την δημιουργία.
AI Report: Μπορεί η ΑΙ να βοηθήσει στην προσβασιμότητα της τέχνης (π.χ. μέσω αυτόματων ξεναγήσεων, αναλύσεων, μεταφράσεων); Ή μήπως απομακρύνει τον θεατή από την αίσθηση της προσωπικής επαφής με το έργο;
Αρ. Καραντής: Ένα πολύ κρίσιμο ερώτημα που προσωπικά από την εμπειρία μου θεωρώ ότι είναι αναγκαίά η προσβασιμότητα στην τέχνη μέσω ΑΙ για όλους τους ανθρώπους στην Γη, που μπορεί να μην έχουν την δυνατότητα πρόσβασης σε μία έκθεση ή ένα μουσείο ή την τέχνη γενικά. Αυτό γιατί έτσι θα μπορεί όλος ο κόσμος να διδάσκεται τέχνη, ιστορία της τέχνης, το νόημα του κάθε πίνακα και πολλά ακόμα. Αλλά πάλι το πως θα χρησιμοποιηθεί και πόσο κρίνεται από τον ανθρώπινο παράγοντα 100%.
* Ο Αριστοτέλης Καράντης γεννήθηκε στην Κόρινθο και δραστηριοποιείται ως επιμελητής εκθέσεων και διοργανωτής πολιτιστικών παραγωγών με διεθνές αποτύπωμα. Έχει επιμεληθεί εκθέσεις σε 8 χώρες και πάνω από 15 κορυφαία μουσεία και ιδρύματα τέχνης διεθνώς. Με σπουδές στην Ιστορία της Τέχνης, θητεία στο Υπουργείο Πολιτισμού και διακρίσεις όπως η συμμετοχή του ως επίτιμος κριτής στα Dreamteam Art Awards, συνδυάζει ακαδημαϊκή έρευνα, τεχνολογία και αισθητική αφήγηση για τη δημιουργία εμβληματικών πολιτιστικών εμπειριών.
